අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම

අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත අපරාධ

අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත අපරාධ හෙවත් සයිබර් අපරාධ යනු වර්තමානයේ වේගයෙන් වර්ධනය වන අපරාධ වර්ගයකි. මේවා ගෝලීය වශයෙන් වැඩි ලාභයක් ඉපයිය හැකි උපාය මාර්ග වේ. නීතිය බලාත්මක කිරීම මග හැරීමට ඇති ඉහළ හැකියාව මෙලෙස මාර්ගගත වෙළෙඳපොළවල් නිර්මාණය කර-ගැනීමට යොමු වීමට හේතුවක් ලෙස හඳුනා-ගත හැකි ය. වැඩි දියුණු කළ නිර්ණාමික තත්ත්වය, සංකේතනය හරහා මැදිහත් වීම, ශීඝ්‍ර ව්‍යාප්තිය හා රහසිගත උපජාලා භාවිතය මගින් තාක්ෂණික වේදිකාවක් සහිත නවීකරණය වූ අපරාධ රැල්ලක් එමගින් නිර්මාණය වේ. අන්තර්ජාලය හරහා සිදු කරන්නා වූ මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම සඳහා ද යථෝක්ත තත්ත්වය බෙහෙවින් බලපා තිබේ.

මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය

 

 

අතීතයේ පටන් අද දක්වා ම වයස් සීමාවන් අතික්‍රමණය කරමින් මත්ද්‍රව්‍ය උවදුර ශීඝ්‍රයෙන් පැතිර යමින් පවතී. බෝ නොවන රෝග විශාල සංඛ්‍යාවකට මූලික ම හේතුව මත්ද්‍රව්‍ය වේ. මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයට පදනම වන්නේ ඒ්වා භාවිත කිරීමට පුද්ගලයන් විසින් අනුගමනය කරනු ලබන ක්‍රියා පිළිවෙත යි. රෝගී තත්ත්වයන්ට ප්‍රතිකාර ලෙස ලබා නොගන්නා, ඖෂධීය ගති ලක්ෂණ පෙන්නුම් නොකරන, යම්කිසි ද්‍රව්‍යයක්, දියරයක් හෝ රසායනික ද්‍රව්‍යයක් මත් වීමේ අපේක්ෂාවෙන් ලබාගැනීම මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය යි.

අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම

“තාක්ෂණික ක්ෂේත්‍රය පුළුල් ලෙස යොදා-ගනිමින්, ගෝලීය වශයෙන් මත්ද්‍රව්‍ය බෙදා හැරීම අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම” ලෙස හැඳින් වේ. මෙය ඉතා පුළුල් පරාසයක විහිදී පවතින්නකි. එලෙස ම පාලිත කාණ්ඩ දෙකක් නීති විරෝධී ලෙස මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම් සඳහා අන්තර්ජාලය භාවිත කිරීම ද අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත මත්ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම ලෙස හඳුනා-ගත හැකි ය.

අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරමට බලපාන හේතු

 මෙය මතභේදාත්මක කාරණයක් වන අතර ගෝලීය මත්ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාමට සම්බන්ධ බොහෝ සාධක පවතී. මේ අතර ඖෂධ සඳහා ඇති ඉල්ලුම, ඖෂධ සැපයීම, මත්ද්‍රව්‍ය සැපයුම්කරුවන් බහුල වීම සහ පහසුවෙන් මුදල් උපයා-ගත හැකි වීම යන කාරණාවන් මාර්ගගත මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරමට බලපාන සාධක වේ.

මෙම ඖෂධ සඳහා ඇති ඉල්ලුම බොහෝමයක් වෛද්‍යවරුන් විසින් නිර්දේශ කරනු ලබන නීත්‍යනුකූල ඖෂධ අවභාවිත කිරීම හේතු කොට-ගෙන ද වර්ධනය වේ. එසේ ම මෙක්සිකෝව, කැනඩාව, කොලොම්බියාව හා මැදපෙරදිග රටවල් ඇතුළු රටවල් ගණනාවක් ප්‍රධාන සැපයුම්කරුවන් ලෙස ඉදිරියෙන් සිටී.

අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත මත්ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳපොළ තුළ දැකිය හැකි ලක්ෂණ

මත්ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම අතිශයින් ම ලාභදායී ව්‍යාපාරයක් වන අතර එහි ලාභය ගණනය කළ නොහැකි තරම් වේ. අන්තර්ජාතික වශයෙන් මෙම ජාවාරම කිරීම සඳහා “Crypto” වැනි මුදල් ඒකක භාවිත කරයි. මත්ද්‍රව්‍ය විකුණුම් සඳහා බොහෝ දුරට නීති විරෝධී සේවා ලැයිස්තුගත කර ඇති  වෙළෙන්දන් සහ ඒකාබද්ධ වෙළෙඳ පොළවල්, ගනුදෙනුකරුවන්ගේ නිර්ණාමික භාවය ආරක්ෂා කිරීම අන්තර්ජාල මත්ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳපොළ තුළ හඳුනා-ගත හැකි සුවිශේෂී ලක්ෂණයකි. සාමාන්‍ය වෙබ් බ්‍රව්සර (Web Browser) මගින් ප්‍රවේශ වීම සිදු කළ නොහැකි විශේෂ වෙබ් බ්‍රව්සර (Web Browser) මගින් මෙම වෙළෙඳපොළට ප්‍රවේශ වීම හරහා ඇණවුම් භාර දීම හා භාර ගැනීම සිදු වේ. මෙම අන්තර්ජාල මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම් කටයුතු සඳහා විශේෂ වූ වෙබ් අඩවි ලෙස “Dark web” හඳුනා-ගත හැකි ය.  Dark Web අඩවිවලට පිවිසීම සඳහා Tor Browser, DuckDuckGo සෙවීම් යන්ත්‍ර, The Onion Router (TOR) සහ අතථ්‍ය පෞද්ගලික ජාල (VPNs)  භාවිත කරයි.

“සේද මාවත”

මුල් ම ඉහළ පෙළේ මාර්ගගත ජාවාරම් නඩුවක් හැඳින්වූයේ “සේද මාවත” ලෙස යි. සේද මාවත යනු මූලික වශයෙන් නීතිවිරෝධී මත්ද්‍රව්‍ය විකිණීම සඳහා 2011 දී දියත් කරන ලද අන්තර්ජාල වේදිකාව යි. එක්සත් ජනපද මත්ද්‍රව්‍ය බලාත්මක කිරීමේ පරිපාලනයට (DEA) අනුව, සේද මාවත එකල අන්තර්ජාලයේ තිබූ අතිනවීන හා පුළුල් අපරාධ වෙළෙඳපොළ වූ අතර එය දහස් ගණන් මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන් සහ අනෙකුත් නීති විරෝධී වෙළෙන්දන් විසින් නීති විරෝධී මත්ද්‍රව්‍ය සිය ගණනක් බෙදා හැරීම සඳහා භාවිත කරන ලදි.

එක්සත් ජාතීන්ගේ මත්ද්‍රව්‍ය වාර්තාවට අනුව වසංගත සමයත් සමග ගෝලීය මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය සිවු ගුණයකින් වර්ධනය වී ඇත. විශේෂයෙන් ම පුද්ගල දෛනික අවශ්‍යතා මාර්ගගත ක්‍රමවේද හරහා පමණක් කර-ගැනීමට සිදු වූ මෙම සමය තුළ අන්තර්ජාල මත්ද්‍රව්‍ය ප්‍රචාරණ කටයුතු ද වේගවත් කරමින් ජනතාව අතර මෙම ජාවාරම ශීඝ්‍රයෙන් ව්‍යාප්ත වී ඇත.

ශ්‍රී ලංකාව, අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරමට යොමු වීමට බලපාන හේතු

ශ්‍රී ලංකාවට ආසන්න ප්‍රදේශ ද්විත්වයක් ලෝකයට ම විෂ මත්ද්‍රව්‍ය නිපදවන කලාප දෙකක් වශයෙන් හඳුනා-ගෙන තිබේ. එනම්, නැඟෙනහිර දෙසින් ස්වර්ණමය ත්‍රිකෝණය ලෙස හැඳින්වෙන කලාපය, (ලාඕසය, තායිලන්තය, බුරුමය) හා බටහිර දෙසින් ස්වර්ණ චන්ද්‍රවංකය ලෙස හැඳින්වෙන කලාපයන්ට (ඇෆ්ගනිස්තානය, ඉරානය, පකිස්ථානය) අතරමැදි ව ශ්‍රී ලංකාව පිහිටා තිබේ. මෙම කලාපවලින් ශ්‍රී ලංකාවේ මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරමට ද විශේෂ බලපෑමක් සිදු වේ. එනම්, ජාවාරම්කරුවන්ට ඉතාමත් පහසුවෙන් අවශ්‍ය මත්ද්‍රව්‍ය තොග ලංකාවට ලබා-දිය හැකි වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය සම්බන්ධ ව පවත්නා ලිහිල් භාවය හේතුවෙන් ඇතැම් ජාවාරම්කරුවෝ සංචාරකයන් මුවාවෙන් ජාත්‍යන්තර ව මත්ද්‍රව්‍ය ප්‍රවාහකයන් ලෙස කටයුතු කරති. ඔවුහු අන්තර්ජාලය හරහා ඇණවුම් භාර ගනිමින් සංචාරකයන් ලෙස පෙනී සිටිමින් මෙරටට මත්ද්‍රව්‍ය රැගෙන එමින් මෙම ජාවාරම සිදු කරති. ශ්‍රී ලංකාවේ මත්ද්‍රව්‍ය සම්බන්ධ කටයුතු පාර්ලිමේන්තුවේ අණපනත් සහ ගැසට් පත්‍ර කිහිපයකින් පාලනය වේ. මෙහි දී දැක්විය යුතු විශේෂ ම කරුණ නම්, මාර්ගගත නොවන සාමාන්‍ය නීති විරෝධී මත්ද්‍රව්‍ය වැරදි සඳහා වන නීති රෙගුලාසි අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම් පිළිබඳ වැරදි සඳහා ද අදාළ වීම යි. පවතින තත්ත්වය හමුවේ මාර්ගගත ක්‍රමවේද හරහා පවතින මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරමට එරෙහි ව එම නීති සංශෝධනය කළ යුතු බව පෙනී යයි.

 

ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ

Mounteney, J., Bo, A., & Oteo, A. (2016). The internet and drug markets.
Retrieved from https://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/2155/TDXD16001ENN_FINAL.pdf.

Pompidou Group. (2013). Drug related cybercrime and associated use of the Internet. Retrieved from https://rm.coe.int/drug-related-cybercrime-and-associated-use-of-the-internet-overview-an/168075ae1c.

UNITED NATIONS PUBLICATIONS. (2021). World Drug Report 2021. Retrieved from https://www.unodc.org/res/wdr2021/field/WDR21_Booklet_2.pdf.

 

තාවකාලික සහාය කථිකාචාර්ය මුතුමිණි ගොඩගේ
අපරාධවිද්‍යා හා අපරාධ යුක්ති අධ්‍යයනාංශය