ආගමෙහි සම්භවය, වර්ධනය හා ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ විවිධ විෂය ක්‍ෂේත්‍ර ඔස්සේ අදහස් ඉදිරිපත් වී ඇත. මෙය මිනිසාගේ යහපැවැත්ම උදෙසා සමාජය විසින්ම හඳුනාගත් සංස්ථාවක් වේ. මිනිසාගේ ඉතිහාසය යනු “ආගමේ ඉතිහාසයයි” යන්න මැක්ස් මූලර් ප්‍රකාශ කරයි.
සමාජ විද්‍යාඥයින් සහ මානව විද්‍යාඥයින් ගේ පරීක්‍ෂණවල දී පෙනී යන්නේ නොදියුණු ප්‍රාථමික ගෝත්‍රවල ද ආගම් තිබූ බවයි. ආගම නම් සංකල්පය බිහි වීමට හේතු වූ කාරණා පිළිබඳ විමසීමේ දී නන්දසේන රත්නපාල මහතාට අනුව ඔහු ප්‍රකාශ කරන්නේ මූලික මිනිස් අවශ්‍යතා මත ආගම බිහි වූ බවයි. මෙහි අධිස්වභාවික බලවේගයකින් තමාගේ ප්‍රශ්න විසඳීමට සකස් කළ ආකල්ප, ක්‍රියාමාර්ග, විශ්වාස හා ඇදහිලි පිළිබඳ එකතුවක් ඇත. එසේම ආදී කාලීන මිනිසා ප්‍රාථමික ඇදහිලි හරහා ආගමික සංකල්ප ගොඩනගා ගෙන ඇත. ක්‍රි.පූ. 6 වන සියවසේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රාථමික ඇදහිළි හා ආගමික විශ්වාස පිළිබඳ මිනිසා අවධානය යොමු කළ බව ගම්‍ය වේ.
භහුං වෙ සරණං යන්ති
පබ්බතානි වනානි ච …(ධම්ම පදය) යනුවෙනි.
බොහෝ මිනිසුන් බිය තැතිගැන්ම අනවබෝධය නිසා පර්වත කැළෑ ගස් ගල් ආරාම චෛත්‍ය සරණ යන බවත් ඒවායේ පිහිට ප්‍රාර්ථනා කරන බවත් කරුණු දක්වයි. මෙසේ දීර්ඝ කාලීනව විවිධ ඇදහිලි විශ්වාස මත ගොඩනැගුණු ආගම පරිණාමයේ දී මූලික වශයෙන් අවධානය යොමු වී ඇත.
19 වන සියවසේ අග භාගයේ සිටි මානව විද්‍යාඥයින් පරිණාමවාදී දෘෂ්ඨිකෝණයෙන් ආගම ප්‍රභවය වී ඇති අයුරු චාල්ස් ඩාවින්ගේ ඉගැන්වීම් ඇසුරින් කරුණු දක්වා ඇත. එහි දී ජීවියා ඒක සෛල තත්ත්වයක් දක්වා වර්ධන වූයේ කිසි යම් ක්‍රම විකාශනයක් තුළින් යන්න ඩාවින් ඉදිරිපත් කරයි. මේ පරිදිම සමාජයේ පරිණාමය විග්‍රහ කිරීමට විද්‍යාඥයින් උත්සුක වී ඇත. 19 වන සියවසේ දී ආගමේ ප්‍රභවය හා එහි පරිණාමය පිළිබඳව විද්‍යානුකූල විමර්ශනයක් ඉදිරිපත් කරන ටයිලර් පෙන්වා දෙන්නේ මිනිසාගේ මුල් ආගම ප්‍රණවාදය බව යි. ආර්.ආර්. මැරට් එය විශ්වාසය කොට සජිවී දෘෂ්ටිය මිනිසාගේ මුල්ම ආගම ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කොට ඇත. මේ අතර සිග්මන්ඩ් නම් මනෝවිද්‍යාඥයා ගේ ප්‍රකාශය වන්නේ මිනිසා සමුහ හැටියට ජීවත් වූ අතර සමූහ පාලනය වූයේ ශක්තිමත් පිරිමියා විසිනි. මේ පිරිමියා සමූහයේ සිටිනා සියලු ස්ත්‍රීන් තම වසඟයට ගන්නා ලදී. ස්වකීය පිරිමි දරුවන් ද ගැටවර වියට පැමිණෙන විට ඔවුන් සමූහයෙන් එළවා ගන්නා ලදී. ඉන් අනතුරුව පුතුන් එක්ව තම පියා මරණයට පත් කරනු ලැබූහ. ඒ වරද මකන්නට ඔවුහු එයට සංකේතාත්මකව පුද පූජා කරන ලද (සත්ත්වයෙක් සංකේත හෝ පැළෑටියක්) නම් උගේ මස් හෝ පැළෑටිය අනුභව කිරීම තහනම් විය. අවුරුද්දකට වතාවක් පුද පූජා පවත්වන්නා “තෝතමය” (Totem) අනුභව කොට ඒ මගින් පියාගේ මරණය යළිත් සංකේතාත්මකව පෙන්වන ලදී. මේ ආගම තෝතමය මුල් කොට ඉදිරියට ආ සැටි එයින් ගම්‍ය වේ.
ටයිලර් ආගමික භාවිතයන් පිළිබඳව විශේෂ අවධානයක් යොමු නොකළ නමුත් අධිස්වභාවික විශ්වාසවල ප්‍රභවය හා වර්ධනය ආත්මය හා බිලි පූජා ආදිය ගැන නොයෙක් ආකාරයෙන් කරුණු පැහැදිළි කර ඇත. ටයිලර් ගස්, ගල් වන්දනාව භුතාත්ම වන්දනාව පිළිබඳ මුල් කාලීන ආගමේ හැසිරීම ලෙස දක්වා හඳුන්වා ඇත. එහි දී මිනිසාගේ ශරීරය පුරාම ආත්මය දිවෙන බවත් ඔහු මරණයට පත් වූ පසු ආත්මය ශරීරයෙන් වෙන් වන අයුරුත් ප්‍රකාශ කළ මොහු ප්‍රාථමික මිනිසා මෙම ආත්ම හට වැඩිපුර බලයක් ආරෝපණය කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස තවත් වැරදි චර්යාවන්හි නිරත වුවහොත් ඒ ආත්මය තමන්ට බලපෑම් කරන බව මෙම ප්‍රාථමික මිනිසා විශ්වාස කර ඇත. මෙම ආත්මීය බලවේග වනාහි ස්වකීය ගෝත්‍ර හා පවුල් පරිසරයන් ආරක්‍ෂා කරන ලද බව ද ඔහු විශ්වාස කරන ලදී. මෙහි දී භූතාත්ම දේවත්වයෙන් සලකා ඇති මිනිසුන් ශිෂ්ටාචාරය ආරම්භයේ දී පැවති බහුදේවවාදය ගැන විශ්වාස කරන ලද මුත් අවසානයේ දී මෙම සියලුම දෙවිවරු අතුරුදන්ව ගොස් එක් දෙවියකු ගැන විශ්වාස කරන ලද බව පෙනෙයි.
මේ අනුව ආගමේ සම්භවය පිළිබඳ නිශ්චිත සාධකයක් හඳුනා ගැනීමට නොහැකි අතරම අතීත සාධක හඳුනා ගැනීමට යම්තාක් දුරට අපහසු වේ. නොදියුණු ජන කණ්ඩායම්වල නම්, ආගමික ඇදහීම් සම්බන්ධ වාර්තා රැසක් දක්නට ලැබේ.
එමිල් ඩුර්කයිම් ආගමික හැඟීම් කෙසේ ඇරඹිණි දැයි යන්න විසදීම පිණිස ප්‍රාථමික ඔස්ට්‍රේලියානු ආදි පදිංචිවාසීන්ගේ සමාජය තෝරා ගන්නා ලදී. ආගමේ ප්‍රභවය පිළිබඳ මූලික ප්‍රශ්නත්, ආගමේ කෘත්‍ය පිළිබඳ පසුකාලීන ප්‍රශ්න ගැනත් අවධාණය කර ඇති නිසා මෙම විද්‍යාඥයාගේ දායකත්වය මෙහි දී විශේෂ වේ. 1912 මොහු ප්‍රකාශයට පත් කළ ආගමික ජීවිතයේ මූලික විධි ස්වරූප Elementary forms of religion Life නම් කෘතිය ඉදිරිපත් කරමින් ඕස්ටේලියාවේ ඇබොරජින්ස් ජනයා ජීවත් වූ අරුන්ටානා නම් ගෝත්‍රික සමාජයේ වංශ ක්‍රමය තෝතම වන්දනය පිළිබඳව ඔහු අධ්‍යයනය කරමින් ආගමික සංස්ථාවේ ප්‍රාථමික මූලාරම්භය විග්‍රහ කර තිබේ.
ආගම පිළිබඳ කාල් මාස්ක් අදහස් දක්වා ඇති ආකාරය ඔහු විසින් රචිත ආගම පිළිබඳ මාක්ස් (Max on religion) නම් ග්‍රන්ථයේ දක්වා ඇත. ආගම මගින් මිනිසාගේ නිර්මාණශිලීත්වය, විප්ලවීය තත්ත්වය වෙනස් කිරීමට නොව ඒ සමඟ ජීවත් වීමට මිනිසා දිශාගත කරයි. එම නිසාවෙන් මිනිසා ආගම නිර්මාණය කර ඇති අතර ආගම මගින් මිනිසාව නිර්මාණය නොකරයි. (Man makes religion, religion does not make man) ආගම අබිං ද්‍රව්‍යයක් මෙන් මිනිසා මත් කරවන බව දක්වා මාක්ස් ආගම දැඩි විවේචනයට බඳුන් කරයි.
ශාස්ත්‍රීය කෝණයෙන් ආගම දෙස බලන පිරිස් ආගම ගහ‚ කොළ සේ ටිකෙන් ටික හැදුණු වැඩුණු එකක් බව ප්‍රකාශ කරයි. ආගමික හැඟීම් මිනිස් මනසේ කවදා කෙසේ ඇති වූයේ ද? යන්න ස්ථිරව පැවසිය නොහැකිය. ඇතැම්විට ආගමේ ඉතිහාසය මානව වර්ගයාගේ ඉතිහාසය තරම් ම පැරණි ය. කෙසේ නමුත් ආගමේ සම්භවය පිළිබඳ වැදගත් තොරතුරු රාශියක් අනාවරණය කර ගැනීමට මානව විද්‍යාඥයින්ට හා සමාජ විද්‍යාඥයින්ට හැකියාව ලැබී ඇත. නමුත් මේ තොරතුරු වලින් සමහරක් ඒවා සැක සහිතය. මේ න්‍යායන් එකිනෙක ගෙන මෙම ආගමේ සම්භවය පිළිබඳ මතවාද විමසිය හැකිය.
-
ආකර්ශන වාදය
ගස් වැල් ආදී වස්තු වලට අඥාන ලෙස ගරු කිරීම නම් වේ. මෙම ක්‍රියාවලිය ආගමික විදියක් මෙන්ම අභිචාර විධියක් ලෙස හැඳින් වේ. මෙය ප්‍රාථමික මට්ටමේ ඇදහිලි කර්මයකි.
-
ප්‍රාණවාදය
මෙහි ජිවී අජිවී සෑම දෙයක්ම ආත්මයක් හෙවත් ප්‍රාණයක් තිබෙන බවට විශ්වාසය තබන්නේ ඊ.බී. ටයිලර් විසිනි. මේ පිළිබඳ Primitive culture නම් කෘතියෙන් ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ ආදී මිනිසාට දුටු හීන සෙවනැලි, නින්ද, මරණය කවැනි දේ මගින් ඔහුගේ පැවැත්ම තේරුම් ගැනීමට අවශ්‍ය විය. එහිදී සෑම දේකම ආත්මයක් ඇතැයි විශ්වාස කර ඇත. හර්බට් ස්පෙන්සර් Principles of Sociology නම් කෘතියෙන් පෙන්වා දෙන ලද්දේ භූතාත්මවලට ඇති බිය (Ghost – fear) හේතුවෙන් ආගම බිහි වූ බවයි. ටයිලර් විසින් ආගමේ සම්භවය පිළිබඳ මුල් ම විද්‍යාත්මක න්‍යාය ප්‍රසිද්ධ කලේ 1871 දී පළ වූ ඔහුගේ ප්‍රාථමික සංස්කෘතිය (Primitive culture) නම් කෘතියෙනි. එනම් ප්‍රාථමික මිනිසා තමාට මෙන්ම අන් සියලු දෙයටත් ජීවයක් ඇතැයි සැලකූ බවයි. ටයිලර් ප්‍රකාශ කරන පරිදි “ආගමේ මුල මෙම ආත්මවාදය යි.”
-
ගෝත්‍රවිහ්න වාදය
මිලේච්ඡ ජාතීන් අතර ස්වකීය වංශය දැක්වීම සඳහා බාවිතා කරන සත්‍යවාදීන් ගේ රූප වංශවිහ්ණ යන නමින් හැඳින් වේ. “වංශ” යනු විශේෂ බැම්මකින් බැඳුණු ශාක සත්ව හා මිනිස් සමූහයයි. මෙය මුලින් ඉදිරිපත් කළේ රොබට් ස්මිත් ය.
-
සන්ත්‍රාස න්‍යාය
මෙය ග්‍රීක, රෝම කාලයේ බිහි විය. ආගම බිහිවීමට මූලිකම සාධකය වූයේ “මායාව” සහ “බිය” වේ. Natural history of religion නම් කෘතියේ ඩේවිඩ් හ්‍යුම් දක්වන්නේ,
“මිනිසා ස්වභාව ධර්මයට ඇති බිය හේතුවෙන් දෙවියන් විශ්වාස කළ බවයි”. මැක්ස් මුලර් ද මේ අදහසට ගරු කරයි.
-
කෘත්‍යවාදී න්‍යාය
මෙම න්‍යායට අනුව ආගම ලොව පුරා පැවතුණු එකම සමාජ ක්‍රමයක් පවත්වාගෙන යාමේ දී විශාල කාර්ය භාරයක් ඉටුකරන ආයතනයකි. මේ ආදී න්‍යාය ආශ්‍රයෙන් ආගමේ සම්භවය හා විකාශය සිදු වූ ආකාරය තේරුම් ගැනීමට දළ වශයෙන් හැකියාවක් පවතී
ආගමේ ආරම්භය පිළිබඳ භාරතයේ නටඹුන් වලින් හමුවූ සාධක දෙස අවධානය යොමු කිරීමේ දී භාරතයේ ආගම් වර්ධනය ගැන ලිපියක් ලියන ආචාර්ය නලිනාක්ෂදත් මහතා එකල පැවති වෘක්ෂ වන්දනාව පිළිබඳ මෙසේ දක්වා ඇත.
“හරප්පා නටඹුන්වල වෘක්ෂ වන්දනාව දෙවිදියකින් පැවති බව මුද්‍රා ලාංඡන වලින් පෙනී යයි.
- ස්වභාවික වෘක්ෂලතාවන්ට වන්දනා කිරීම
- රුක් දෙවියාට සහ රුක් දෙවිදුරට වන්දනා කිරීම”
මේ වාක්ෂය නම් ඇසතු ගස හෝ බැබ්ලෝනියාවේ මෙන් ජීවන වෘක්ෂය ද විය යුතුය. මෙය වනාහි භාර්හුත් හා සාන්චියේ කැටයම් ද, බුද්ධගයාවේ ජය ශ්‍රී මහ බෝධීන් වහන්සේ ද සිහිපත් කරවන්නකි. මේ මගින් අතීතයේ වෘක්ෂ වන්දනා ක්‍රමය විදහාපායි. ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරයේ පැවති ආගමික ලක්‍ෂණ ද මේ යටතට ගත හැකිය. මොහෙන්දජාරෝ, හරප්පා ශිෂ්ටාචාරය ආදිතම පෙරදිග ආගමික ලක්‍ෂණ පෙන්නුම් කරයි. ඉන්දු නිම්නයේ වැදගත් ආගමික පිළිවෙතක් නම් ජගත් මාතාව පිදීමයි. කැනීම් වලදී සොයා ගත් සාධකයක් ලෙස එම ජගත් මාතා පිළිම සෑම නිවසකම තිබී හමුවී ඇත. විද්වතුන් ප්‍රකාශ කරන අන්දමට මිනිසාගේ ප්‍රභවයන් ආගමේ ප්‍රභවයත් සමකාලීනව සිදු වී ඇත. ඓතිහාසික මූලාශ්‍රවලට අනුව අතීතයේ ද ආගමික අදහස් තිබූ බව ඔප්පු වේ.
■ සොහොන් බිම් හා ඒවායෙන් හමු වූ සොයා ගැනීම්
■ පූජාවලින්වල දී භාවිත කළ දේවල්වල ශේෂ කොටස්
■ දෙවිවරුන්ගේ යම් යම් ජීවාත්ම හා පූජාවන්ට භාවිතා කළ පිළිමවල ශේෂ කොටස් නියන්ඩර්තාල් මානවයාගේ මෘත ශරීර ක්‍රමවත් අවමංගල චාරිත්‍ර පවත්වමින් මිහිදන් කොට ඇත.
ආගම ප්‍රභවය ලැබුවේ මිථ්‍යා මායාවන් හා වැරදි විශ්වාසයක් නිසාම නොවේ. මිනිස් ජීවිතයේ සත්‍ය හා යථාර්තවාදී ලෙස දක්නට ඇති ඛේදාන්තයක් තුළිණි. විශේෂයෙන් මිනිසාගේ සැලසුම් හා ඔහු මුහුණු දෙන යථාර්ථය අතර ඇති ගැටුම් ආගම මිනිසාට හඳුන්වා දීමට හේතු කාරණා විය.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ඉලංගකෝන් සමන්ත‚ලොව පැරණි ආගම්‚ ජා ඇල, සමන්තී පොත් ප්‍රකාශකයෝ‚ 2002‚ (ප්‍රථම මුද්‍රණය), 20 – 21 පිටු.
ධර්මසේන ගුණපාල, දාර්ශනික ප්‍රශ්න, බත්තරමුල්ල, අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව, 2007, (සිව් වැනි මුද්‍රණය), 71 පිට.
මනුරත්න එම්.ඒ.‚ ආගම දර්ශනය හා සදාචාරය‚ කොළඹ කර්තෘ ප්‍රකාශනයකි‚ 1995‚ (ප්‍රථම මුද්‍රණය), 11 පිට.
මීගස්කුඹුර පී.බී.‚ සිරිලක වැදිජන පුරාණය‚ කෝට්ටේ, පිනිදිය ප්‍රකාශකයෝ‚ 1995‚ (ප්‍රථම මුද්‍රණය)‚ 94 පිට.
මෙත්තාරාම හිමි‚ මුංහේනේ‚ ආගමේ සම්භවය හා විකාශය පිළිබඳ විමසුමක්‚ කොළඹ, ශ්‍රී ලංකා ජාතික පුස්තකාල සේවා මණ්ඩලය‚1993‚ (ප්‍රථම මුද්‍රණය ), 11 පිට.
Coser L.A.‚ Sociology thought literature‚ London, Prentice – hall international, 1996, (first copy) , 09p.
එච්. ජී. හර්ශනී සෙව්වන්දි හද්දෑල
