උප + නි + සද් ලෙසින් නෛරුක්තිකයන් විභාග කොට දක්වන උපනිෂද් යන්නෙහි මූලික අර්ථය “සමීපයෙහි ඉඳගැනීම” යි.[i] ‘නි යන උපසර්ගය මෙහි යෙදී ඇත්තේ යට, පහත යන අර්ථය දීම සඳහා ය.’[ii] ‘උපාසන යන වදන ලෙසින් මෙයින් ද පිදීම යන අරුත පැවසේ යැ’ යි ඕල්ඩන්බර්ග් ඉදිරිපත් කරන මතය ප්‍රතික්‍ෂේප කරමින් “ශිෂ්‍යයා ආචාර්යවරයා සමීපයේ හිඳුවාගෙන කෙරෙන රහස් ඉගැන්වීමක් හෙවත් විශ්වස්ත පාඨ වාරයක්” යන අදහස භාවිත අර්ථයට වඩාත් අනුගත බව වින්ටර්නිට්ස් පවසයි.[iii] භාරතීයයන් ගුප්ත, රහස් යන අර්ථයන්ට පර්යාය පදයක් ලෙසින් උපනිෂද් යන්න භාවිත බැව් සිය මතය තහවුරු කරනු පිණිස ඔහු වැඩිදුරටත් ඉදිරිපත් කරයි. මූලික උපනිෂද් දහයකට භාෂ්‍ය (commentaries) සම්පාදනය කළ ‘ශඞ්කර’[iv] “නෛසර්ගික අවිද්‍යාව විනාශ කරන” සහ “බ්‍රහ්මන් කරා මෙහෙයවන” යන අරුත් ඒ සඳහා ආරෝපණය කිරීමට කැමති වෙයි. [v]
“උපනීය තමාත්මානං බ්‍රහ්මාපාස්තද්වං යතඃ
නිහත්‍යවිද්‍යාං තජ්ජං ච තස්මාදුපනිෂද්භවේත්” [vi]
මෙලෙස උපනිෂද් පිළිබඳ විවිධ අර්ථනිරුක්තීන් ඉදිරිපත් කෙරුණේ නමුත් ඒ පිළිබඳ විමසූ විමසන විද්වත් පිරිස් ඒකමතික වන එක් පොදු අදහසක් වෙයි. ඒ ‘පෙරදිග චින්තනයේ විප්ලවීය සන්ධිස්ථානය උපනිෂද් බිහි වීම වේ’ යන්න යි. “උසස්තම මානව ප්‍රඥාවේ නිෂ්පාදනය” ^the production of the highest human wisdom”)[vii] ලෙසින් ෂෝපන්හවර් එය වෙනස් ආකාරයකින් ප්‍රකාශ කරයි. පරිසරය සහ ස්වභාවික සංසිදීධීන් තේරුම් ගත නොහැකි ව විස්මයට පත් එනිසා ම හටගත් බියෙන් එකී වස්තූනට, සිදුවීම්වලට වඳිමින්, පුදමින්, තුති ගී ගයමින් සිටි වෛදික මානවයා තර්තර්කානුකූල චින්තනයට හුරු වීමත්, සත්‍යාන්වේෂණයට යොමුවීමත් උපනිෂද්වලින් ප්‍රකට වේ.
යාගහෝම පුදපූජා කරමින් දෙවියන් සතුටු කොට භෞතික සංවර්ධනය උදෙසා සිය කාලය, ශ්‍රමය සහ සම්පත් වැය කරමින් සිටි ඇතැම් වෛදික ජන කොටස් ලෞකික සංවර්ධනයෙන් පමණක් පූර්ණ තෘප්තිය ළඟා කර ගත නොහැකි බව ක්‍රමයෙන් අවබෝධ කර ගත්හ. ඒ අතුරින් සමහරෙක් පෙර කී පුද්ගලත්වාරෝපිත පාරිසරික දෙවිවරුන් පිළිබඳ විමසීමටත්, තවත් අයෙක් ආධ්‍යාත්මික සංවර්ධනයෙන් ලැබිය හැකි වඩාත් පිරිපුන්, එලෙස ම ස්ථිර සුවයක් පිළිබඳ සෙවීමටත් සිය අවධානය යොමු කළහ. මෙලෙස තමන් බියට සහ කුතුහලයට පත්කළ සංසිද්ධීන් පිළිබඳ විශ්ලේෂණාත්මක ව සිය චින්තනය මෙහෙයවීමේ ඵලයක් ලෙසින් “උපනිෂද්” හඳුන්වා දිය හැකි ය.
කතුවරු
සංහිතා, බ්‍රාහ්මණ, අරණ්‍යක, උපනිෂද් ලෙසින් අනුපිළිවෙලින් දැක්වෙන ක්‍රමයට අනුව චතුර්වේදය සඳහා ම බ්‍රාහ්මණ, අරණ්‍යක සහ උපනිෂද් යන පරිවාර ග්‍රන්ථ රචනා වී තිබේ. එම ග්‍රන්ථ මාලාවේ අවසනට උපනිෂදයන් දක්නට ලැබීම නිසා ‘වේදාන්ත’ යන පර්යාය ද උපනිෂද් සඳහා ම භාවිත ය. මේ නිසා සාමාන්‍ය පාඨකයා වෙත උපනිෂද් යනු වෛදික පූජක පිරිස්වල දෙවෙනි පරපුරක් අතින් රචනා වූ, වේදයෙහි අන්තර්ගත කරුණු ම විග්‍රහ කැරෙන තවත් ග්‍රන්ථ මාලාවක් ලෙසින් අවබෝධයක් ඇති විය හැකි ය. සංහිතා (වේද) බ්‍රාහ්මණ, අරණ්‍යක යන ග්‍රන්ථයන් රචනා කිරීමේ ගෞරවය බ්‍රාහ්මණ පූජක පන්තිය වෙත හිමි වුවත්, උපනිෂද් රුසැයීමේ ගෞරවය ඔවුනට ම හිමි නො වේ. ඇතැම් බ්‍රාහ්මණ සහ අරණ්‍යක ග්‍රන්ථවල අවසාන පරිච්ඡේද ලෙස දක්නට ලැබෙන්නේ නමුත් බොහෝ විට උපනිෂද්වල වෛදික සංකල්පයනට ප්‍රතිවිරුද්ධ අදහස් සේ ම ඒ පිළිබඳ තියුණු විවේචන ද අන්තර්ගත ය. ඒ අනුව උපනිෂදයන්හි කතුවරුන් වෛදික පූජකයන් විය නො හැකි ය. “බමුණන් සිය නිසරු යාග විද්‍යාව පිළිබඳ කල් ගෙවද්දී අවශේෂ පඞ්ක්තීහු උපනිෂදයන් විසින් එතරම් තියුණු ලෙස විස්තර කරනු ලබන ඒ විශිෂ්ට ප්‍රශ්නයන් කෙරෙහි නිරත ව සිටියහ.” යනුවෙන් වින්ටර්නිට්ස් කරන ප්‍රකාශයෙන් මේවායෙහි කතුවරුන් පිළිබඳ හැඟීමක් ඇති කර ගත හැකි ය. වෛදික යාගහෝම ප්‍රතික්‍ෂේප කළ, වානප්‍රස්ථ ව සත්‍යාන්වේෂණයෙහි සහ ආධ්‍යාත්මික විමුක්තියෙහි තත්පර වූ, ක්‍ෂත්‍රියයන් සහ වෙනත් කුලවල ජන කොටස් අතින් උපනිෂද් බිහි වූබව ඒ පිළිබඳ විමසීමේ දී පෙනී යයි. ‘ප්‍රතර්ධන’ (කෞ.උ. xxvi.5) ‘චිත්‍ර’ (කෞ.උ. i.i.) ‘විදිශාධිපති ජනක’ (ශතපතxi) ‘කාශි දේශාධිපති අජාතශතෘ (බෘහදාරණ්‍යක) ‘ඓක්ෂ්වාක’ (-බෘහද්රථ) ‘අශ්වපති කෛකෙයි’ (ඡාන්දෙග්‍ය) වැනි රජවරුන් පිළිබඳ කෙරෙන සඳහන් සහ සනත්කුමාර වැන්නන් උපනිෂද් බිහිකිරීමේ ගෞරවය ක්‍ෂත්‍රියයන්ට හිමි වීමට හේතු වී ඇත. ස්ත්‍රීන් සහ ශංකා සහගත සම්භවයක් සහිත වූවන් ද එහි ලා දැක්වූ දැයකත්වය පිළිබඳ තොරතුරු ද උපනිෂද්වල ම අන්තර්ගත ය. බෘහදාරණ්‍යකයෙහි පැනෙන ‘වචක්නු ගේ දුවණිය – ගාර්ගී’ ද යාඤවල්ක්‍ය ගේ බිරිඳ මෛත්‍රේයි ද කාන්තා දායකත්වය පිළිබඳ තොරතුරු දක්වති. ඡාන්දොග්‍ය උපනිෂදයෙහි පැනෙන ‘රෛක්ව’ පිළිබඳ පුවත සහ ‘සත්‍යකාම ජාබාල’ ජන්මයෙන් හීනවූවන්ගේ දායකත්වය පිළිබිඹු කරයි.[viii]
බමුණු ඇදුරන් පවා පසු ව ක්‍ෂත්‍රියයන් හෝ රෛක්ව වැනි කුලහීනයන් වෙතින් උපනිෂද් උගත් බව බාලකීගාර්ග්‍ය අජාතශතෘ සංවාදය, ආරුණීට චිත්‍ර රජු පරලොව ගැන උගැන්වීම , ජනශ්‍රැති නම් ධනවතා ශුද්‍රයෙකු ලෙස ඇමතෙන රෛක්වට සිය දුවණිය පාවා දී පරමඥානය උගන්වන ලෙස ඉල්ලා සිටීම වැනි පුවත්වලින් පෙනේ.[ix] ‘මහිදාස ඓතරෙය, ශාණ්ඩිල්‍ය, ජෛවලී, උද්දාලක, වරුණ, නාරද, යාඤවල්ක්‍ය ආදින් ද උපනිෂද් ආචාර්ය වරුන්’ ලෙස සඳහන් වේ.[x]
කාලය
කිසිදු උපනිෂදයක රචිත දිනය නිසැක ව පැවසිය නොහැකි ය. මේවායින් සමහරක් බුද්ධ පූර්ව යුගයට අයත් බැව් පැසිය හැකි ය. උපනිෂදයන්ගේ කාලය සහ බුදුසමය සමග එහි ඇති සබැඳියාව පිළිබඳ නොයෙක් මතවාද පවතියි. සමකාලීන සමය සමයාන්තර හා සියලු ශිල්ප කලා පිළිබඳ හැදෑරූ රජ කුමරෙකු වන සිද්ධාර්ථයන් සත්‍යාන්වේෂණයෙහි දී උපනිෂදයන්හි ඇතුළත් දාර්ශනික සංකල්ප ද ඇසුරු කරගෙන වූ ස්කීය ඉගැන්වීම් – බුදු දහම ගොඩ නැංවූයේ ය යන්න මැදහත් ව පිළිගත හැකි අදහසකි. රාධාකෘෂ්ණ, බ්ලූම්ෆීල්ඩ් වැනි විද්වත් පිරිස “උපනිෂද් බුදු සමයට ද මූල බීජ සැපයුවේ ය.” යන මතය ඉදිරිපත් කරන ප්‍රමුඛ විචාරකයෝ වෙති.[xi] පැරණිතම උපනිෂදයන්ගේ කාල නිර්ණය අතිශයින් දුෂකර ය. විද්‍යමාන වන එකසිය අටක් පමණ වන උපනිෂද් අතුරෙන් ප්‍රධාන වූ එමෙන් ම සම්භාවනීය වූ උපනිෂද් දහතුනකි. ක්‍රි.පූ. 1000-300 අතර රුසැයුණැයි සැලකෙන ඒවා යුග වශයෙන් 03කට බෙදේ. පැට්‍රික් ඔලිවෙල් විසින් මුල් උපනිෂද් සඳහා පහත දැක්වෙන කාලානුක්‍රමය ලබා දෙයි.[xii]
- බෘහදාරණ්‍යක සහ ඡාන්දෝග්‍ය යනු මුල් ම උපනිෂද් දෙක යි. ඒවා සංස්කරණය කරන ලද පෙළ වන අතර සමහර මූලාශ්‍රය අනෙක් ඒවාට වඩා පැරණි ය. මෙම කෘති දෙක පූර්ව බෞද්ධ ය; ඒවා ක්‍රි.පූ. 7-6 වන සියවස්වලට අයත් කළ හැකි ය.
- මුල් කාලීන ගද්‍ය උපනිෂද් තුන වන තෛත්තිරීය, ඓතරෙය සහ කෞශීතකී ඉන් පසු පැමිණේ. බොහෝ විට බෞද්ධ පූර්ව ඒවා විය හැකි ඒවා ක්‍රි.පූ. 6 සිට 5 දක්වා සියවස්වලට පැවරිය හැකි ය.
- කේන යනු පැරණිතම පද්‍යමය උපනිෂදය වන අතර ඉන් පසුව කඨ, ඊශා, ශ්වේතාශ්වතර සහ මුණ්ඩක යන ඒවා හමුවෙයි. මෙම උපනිෂද් සියල්ල ම සම්පාදනය කොට ඇත්තේ ක්‍රිස්තු වර්ෂයට ආසන්න පූර්ව අවස්ථාවක විය හැකි ය.
- ප්‍රශ්න සහ මාණ්ඩුක්‍ය උපනිෂද් ක්‍රිස්තු වර්ෂයට වඩා පැරණි විය නොහැක.
සාම්ප්‍රදායික මතයන්ට අනුව වේද ග්‍රන්ථයන්ගේ සහ උපනිෂදයන්ගේ සබැඳියාව මෙලෙසින් දැක්විය හැකි ය.[xiii]
| සංහිතා (වේද) | බ්‍රාහ්මණ | අරණ්‍යක | උපනිෂද් | |
| ඍග් | ඓතරේය | ඓතරේය | ඓතරේය | |
| කෞශීතකී | කෞශීතකී | කෞශීතකී | ||
| සාම | පඤ්චවිංසා | කේන | ඡාන්දෝග්‍ය | |
| ඡාන්දෝග්‍ය | ||||
| තලවකාර | ||||
| යජුර් | කෘෂ්ණ | තෛත්තිරීය | තෛත්තිරීය | තෛත්තිරීය |
| මෛත්‍රායණීය | ||||
| කඨ | ||||
| ශ්වේතාශ්වතර | ||||
| ශුක්ල | ශතපථ | බෘහත් | බෘහදාරණ්‍යක | |
| ඉෂා | ||||
| අථර්වන් | ගෝපථ | මුණ්ඩක | ||
| ප්‍රශ්න | ||||
| මාණ්ඩුක්‍ය | ||||
උපනිෂද් ආරම්භයේ දී ඉතා ම රහසිගත ව, වානප්‍රස්ථයන් විසින් සිය විශ්වාසවන්ත ම ශිෂ්‍යයාට හෝ පුත්‍රයාට පමණක් හැදෑරවුණි. රහස්‍යම්, ගුහ්‍යම්, පරමම්ගුහ්‍යම්, ගුහ්‍යතමම් වැනි යෙදුම් උපනිෂද් සඳහා පර්යාය ලෙස භාවිත වූයේ එකී අධ්‍යයන ක්‍රමය නිසා ය. වෛදික යාග-හෝම විවේචනය වීම, එම දේව සංකල්ප විවේචනය වීම, එනිසා ම මතුවිය හැකි සමාජ විරෝධය හෝ නව දාර්ශනික සංකල්ප මුහුකුරා නොගිය බුදධියක් ඇත්තවුනට ඉගැන්වීම නිශ්ඵල ය යන අදහස එයට බලපාන්නට ඇත.
උපනිෂද් විමසන විට, විශිෂ්ට චින්තකයන් විසින් ලෝකය ගැඹුරින් විමසා, ලෞකික අභිසංවර්ධනය ඉලක්ක කරගත් වෛදික කර්ම මාර්ගයෙන් ඉවතට ගොස්, ආධ්‍යාත්මික විමුක්තිය පරමාර්ථය කරගත් ඥානමාර්ගයක් කරා ප්‍රවේශ වන ආකාරය දැක ගත හැකි ය. පුද්ගලත්වාරෝපිත දෙවිවරුන් වෙනුවෙන් සතුති ගීත රචනා කරමින් යාග හෝම පුද පූජා කරමින් සිටි මිනිසා උපනිෂද් යුගයේ දී ආත්මන්, බ්‍රහ්මන්, කර්ම, පුනර්ජන්ම වැනි දාර්ශනික සංකල්ප පිළිබඳ සිය මනස මෙහෙයවීමට පටන් ගත්තේ ය. ලෝක විභාගය, ඥාන විභාගය, මනෝ විද්‍යාව, පාරභෞතික විද්‍යාව, සදාචාර චින්තා වැනි ඉතාමත් දියුණු දාර්ශනික සංකල්පයන් හි පවා මූල බීජයන් උපනිෂද්වල දැක ගත හැකි ය.
ශ්‍රාවස්තිපුර ශාන්තසිරි හිමි
ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය
භාෂා, සංස්කෘතික අධ්‍යයන හා ප්‍රාසංගික කලා අධ්‍යයනාංශය
ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය
sravasthipura@sjp.ac.lk
ආන්තික සටහන්
[i] වින්ටර්නිට්ස්, එම්. (1967). ඉන්දීයසාහිත්‍ය ඉතිහාසය(1 කාණ්ඩය), කොළඹ: අධ්‍යාපන ග්‍රන්ථ ප්‍රකාශනමණ්ඩලය. 176 පිට.
[ii] රණසිංහ, එස්. සී. (2003). අර්ථනදී. කොළඹ: කර්තෘ ප්‍රකාශන. 15 පිට.
[iii] වින්ටර්නිට්ස්, එම්. (1967). 269 පිට.
[iv] https://plato.stanford.edu/entries/shankara/
[v] වීරසිංහ, එස්. ජී. එම්. (1992). උපනිෂද් දර්ශනය. කොළඹ 10: සී/ස ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ (පුද්.) සමාගම. 02 පිට.
[vi] Apte, v.s. (1890). Sunskrit English Dictionary. Delhi. 111 P.
[vii] https://antilogicalism.com/2017/07/05/schopenhauer/
[viii] Radhakrisnan, S. (1953). The principal upanisads. (Eds). London.
[ix] සෙනෙවිරත්න, සී.ඒ.ඩී. (1961). උපනිෂද්. (පරි.). කොළඹ: සී. ස. ගුණසේන සහ (පුද්.) සමාගම. 39 පිට.
[x] රාධාක්‍රිෂ්ණන්, එස්. (2013). ඉන්දීය දර්ශනය (1 කාණ්ඩය). කොළඹ. අධ්‍යාපන ග්‍රන්ථ ප්‍රකාශනමණ්ඩලය. 104පිට.
[xi] තිලකසිරි,ජේ. (1998). වෛදිකසාහිත්‍යය. කොළඹ 10: සී/ස ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ (පුද්.) සමාගම. 102 පිට
[xii] Olivelle, Patrick. (1998), Upaniṣads. Oxford University Press. pp. 12-13.
[xiii] සේනානායක, ජී.එස්.බී. (1960). සංස්කෘත සාහිත්‍යය. කොළඹ: සී. ස. ගුණසේන සහ (පුද්.) සමාගම. 88 පිට
මූලාශ්‍රය
තිලකසිරි,ජේ. (1998). වෛදිකසාහිත්‍යය. කොළඹ 10: සී/ස ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ (පුද්.) සමාගම.
වින්ටර්නිට්ස්, එම්. (1967). ඉන්දීයසාහිත්‍ය ඉතිහාසය (1 කාණ්ඩය), කොළඹ: අධ්‍යාපන ග්‍රන්ථ ප්‍රකාශන මණ්ඩලය.
වීරසිංහ, එස්. ජී. එම්. (1992). උපනිෂද් දර්ශනය. කොළඹ 10: සී/ස ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ (පුද්.) සමාගම.
රණසිංහ, එස්. සී. (2003). අර්ථනදී. කොළඹ: කර්තෘ ප්‍රකාශන.
රාධාක්‍රිෂ්ණන්, එස්. (2013). ඉන්දීය දර්ශනය (1 කාණ්ඩය). කොළඹ. අධ්‍යාපන ග්‍රන්ථ ප්‍රකාශනමණ්ඩලය.
සෙනෙවිරත්න, සී.ඒ.ඩී. (1961). උපනිෂද්. (පරි.). කොළඹ: සී. ස. ගුණසේන සහ (පුද්.) සමාගම.
සේනානායක, ජී.එස්.බී. (1960). සංස්කෘත සාහිත්‍යය. කොළඹ: සී. ස. ගුණසේන සහ (පුද්.) සමාගම.
Olivelle, Patrick. (1998), Upaniṣads. Oxford University Press.
Radhakrisnan, S. (1953). The principal upanisads. (Eds). London.
https://plato.stanford.edu/entries/shankara/
https://antilogicalism.com/2017/07/05/schopenhauer/
