මෑතකාලීන ආර්ථික ඉතිහාසය තුළ ශ්‍රී ලංකාව මුහුණ දෙන දරුණුතම විදේශ විනිමය අර්බුදය මේ වන විට අපි අත්දකිමින් සිටින්නෙමු. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසින් නිකුත් කරන ලද නවතම දත්ත වලට අනුව 2022 වර්ෂයේ ජනවාරි මස අවසානය වන විට ශ්‍රී ලංකාව සතු මුළු නිල විදේශ සංචිත වත්කම් ප්‍රමාණය ඇමරිකා එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 2360.6ක් පමණ වේ. න්‍යායාත්මක ව පැහැදිලි කෙරෙන අන්දමට, දියුණු වෙමින් පවත්නා රටකට අවම වශයෙන් මාස තුනක් දක්වා වත් සිය ආනයන වියදම් ආවරණය කර-ගත හැකි මට්ටමේ විදේශ විනිමය සංචිතයක් පැවතිය යුතු ය. එහෙත්, 2021 වර්ෂයේ නොවැම්බර් මස වන විට ශ්‍රී ලංකාව සතු ව තිබූ විදේශ විනිමය සංචිතය මගින් මෙරටට භාණ්ඩ ආනයනය කළ හැකි ව තිබූණේ මාසයකටත් වඩා අඩු කාල සීමාවක් සඳහා පමණි. එබැවින්, මේ වන විට ශ්‍රී ලංකාව සිය විදේශ විනිමය සංචිතය ශක්තිමත් කිරීම පිළිබඳ ව අභියෝගාත්මක කාල පරිච්ඡේදයක් පසු කරමින් සිටී.
රටක් සතු ව විදේශීය වශයෙන් ඇති වත්කම් හා හිමිකම් විදේශ විනිමය සංචිතය ලෙස සැලකේ. විදේශීය විනිමය සංචිතය යටතට විදේශීය මුදල් නෝට්ටු, විදේශ බැංකු තැන්පතු, විදේශ භාණ්ඩාගාර බිල්පත්, කෙටි කාලීන සහ දිගු කාලීන විදේශ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත්, රන් සංචිතය මෙන් ම ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල යටතේ හිමි වන විශේෂ ගැණුම් හිමිකම ද ඇතුළත් වේ. ඕනෑම රටක විදේශ විනිමය සංචිතය පාලනය කරනු ලබන්නේ මූල්‍ය අධිකාරියක් හෝ මහ බැංකුව මගිනි. ශ්‍රී ලංකාවේ මහ බැංකුව මගින් මෙරට විදේශ විනිමය සංචිතය පාලනය කරනු ලබයි.
කිසියම් රටක් සතුව ශක්තිමත් විදේශ සංචිතයක් පැවතීම එම රටෙහි සාර්ව ආර්ථික ස්ථායිතාව පවත්වා ගැනීම කෙරෙහි සාධනීය බලපෑමක් සිදු කරයි. එබැවින්, මහ බැංකුවෙහි කාර්ය පටිපාටිය තුළ දී විදේශ සංචිතය කළමනාකරණය කිරීම කෙරෙහි සුවිශේෂී අවධානයක් යොමු වී ඇත. ඕනෑම රටක ක්‍රියාත්මක වන මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය පිළිබඳ වත් විදේශ විනිමය අනුපාතිකය කළමනාකරණය කිරීම පිළිබඳ වත් විශ්වසනීයත්වය ගොඩනැගෙනුයේ එරට පවත්නා විදේශ විනිමය සංචිතයෙහි ශක්තිමත් භාවය මත ය. කිසියම් රටකට බාහිරෙන් ණය ලබා ගැනිීමේ ප්‍රවේශය අවහිර වී ඇති අවස්ථාවන්හිදීත්, භූ දේශපාලනික කාරණා මත ඇති වන බාහිර ආර්ථික අස්ථායිතාවන්හිදීත් සිය ආර්ථිකය ස්ථායී ලෙස පවත්වා ගැනීමට හැකියාව ලැබෙනුයේ ශක්තිමත් විදේශ සංචිතයක් පවති නම් පමණි.
ඇමරිකා එක්සත් ජනපද ඩොලරයට සාපේක්ෂ ව දේශීය මුදලේ අගය ක්‍රමයෙන් පිරිහීයන අවස්ථාවක දී වෙළඳපොළට විදේශීය මුදල් සැපයීම වේගවත් කිරීම මගින් මහ බැංකුව විනිමය අනුපාතිකය ස්ථායි කරණයට උත්සාහ දරයි. එලෙස ක්‍රියාත්මක වීමට මහ බැංකුවට හැකියාවක් පවතිනුයේ සිය විදේශ සංචිතය ප්‍රමාණවත් මට්ටමක පවතී නම් පමණි. විදේශීය ණය පියවීම සඳහාත්, ජාතික වශයෙන් ඇතිවෙන හදිසි ආපදා සහ උවදුරුවල දීත් ආර්ථික ස්ථායිතාව පවත්වා ගැනීමට විදේශ විනිමය සංචිතය ඉතා වැදගත් ය.
කෙසේ වෙතත්, මේ වන විට ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ විනිමය සංචිතය දැඩි හීන වීමකට ලක් වී තිබේ. ඒ තත්ත්වය හමුවේ අත්‍යවශ්‍ය ආහාර ඇතුළු පරිභෝජන හා ආයෝජන භාණ්ඩ ආනයන කිරීම, විදේශ ණය නැවත පියවීම, සහ විදේශ විනිමය අනුපාතිකය ස්ථායීව පවත්වා ගැනීම දැඩි අභියෝගයක් වී ඇත. ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ විනිමය සංචිතයෙහි ක්‍රමික පිරිහීමට වැඩි වශයෙන් හේතු වූයේ දීර්ඝ කාලීන ව මෙරට ක්‍රියාත්මක වූ සාර්ව ආර්ථික ප්‍රතිපත්තීන්හි ව්‍යූහාත්මක දුර්වලතාවන් ය. කොරෝනා වසංගතය හමුවේ ගෝලීය ආර්ථිකයෙහි ඇතිවූ ක්ෂණික කම්පනයන් එම තත්ත්වය තවදුරටත් තීව්‍ර කරන ලදී. එබැවින්, විදේශ විනිමය සංචිතය ශක්තිමත් කිරීම සඳහා යෝග්‍ය ව්‍යූහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ කඩිනමින් සිදු කිරීම යුගයේ අවශ්‍යතාවක් ව පවතී.
දීර්ඝ කාලීන ව මෙරට ආනයන වියදම සහ අපනයන ආදායම අතර කැපී පෙණෙන පරතරයක් පවතී. ඊට හේතුව වන්නේ ආනයන වියදම ආවරණය කර ගැනීමට ප්‍රමාණවත් අපනයන ආදායමක් ලබා ගැනීමට රටක් වශයෙන් අප අපොහොසත්වීම යි. මේ නිසා අපනයනය තුළින් රැස්කරගන්නා විදේශ විනිමයට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ආනයනිත භාණ්ඩ වෙනුවෙන් මෙරටින් ඇදී යයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 2021 වර්ෂයේ දී අපනයන ආදායම හා ආනයන වියදම අතර හිඟය එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 8136 ක් බවට පත් විය. මෙම හිඟය අවම කිරීම සඳහා වර්තමානයේ දී භාවිත කෙරෙන ප්‍රධානතම ක්‍රියාමාර්ගය වනුයේ ඇතැම් ආනයනිත භාණ්ඩ සඳහා ආනයන සීමා පැනවීම යි. දිගින් දිගට ම මෙලෙස ආනයන සීමා පැනවීම ආර්ථිකවිද්‍යානුකූල ව පිළිගත නො හැක. ඊට බලපාන හේතු අතර පාරිභෝගකයාට භාණ්ඩ තේරීම පිළිබඳ ව ඇති නිදහස සීමා වීම සහ සම්පත් අකාර්යක්ෂම භාවිතය ප්‍රධාන වේ. අපනයන අභිමුඛ කාර්මීකරණ ප්‍රතිපත්තියක් ක්‍රියාත්මක කිරීම තුළින් ආනයන සීමා කිරීමකින් තොර ව අපනයන ආදායම වේගවත් කිරීම කෙරෙහි සානුබලය සැපයිය හැකි ය.
ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රධානතම විදේශ විනිමය ඉපැයුම් මාර්ගයක් වූයේ සංචාරක කර්මාන්තය යි. කොරෝනා වසංගතය හමුවේ සංචාරක ඉපැයීම් ශීඝ්‍ර පහත වැටීමකට ලක්විණි. 2019 වර්ෂයට සාපේක්ෂ ව 2020 වර්ෂයේ දී සංචාරක පැමිණීම් සියයට 73.5 කින් පහත වැටුණු අතර 2021 වර්ෂයේ දී එය සියයට 61.7කින් පහත වැටිණි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් සංචාරක ඉපයීම් 2021 වර්ෂයේ දී සියයට 61.7කින් පහත වැටිණි. කෙසේවෙතත් 2022 වර්ෂයේ මුල් අවධියේ සිට මෙරටට සිදුවන සංචාරක පැමිණීම් ක්‍රමයෙන් ඉහළ යමින් පවතී. එය මෙරට විදේශ විනිමය සංචිතය ශක්තිමත් කිරීම කෙරෙහි සාධනීය බලපෑමක් ඇති කරනු ඇත.
මෙරට සාම්ප්‍රදායික විදේශ විනිමය ඉපැයුම් මාර්ගයක් වශයෙන් විදේශීය ශ්‍රමිකයන් වෙතින් ලැබෙන ප්‍රේෂණ වැදගත් වේ. කොරෝනා වසංගතය හමුවේ දී මෙරට විදේශීය ප්‍රේෂණ වල ඉහළ යාමක් දක්නට ලැබිණි. 2020 වර්ෂයේ දී ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ සියයට 5.8කින් ඉහළ යන ලදී. මීට බලපාන ලද ප්‍රධාන හේතුව වූයේ බොහෝ ශ්‍රමිකයින් නිල මාධ්‍යය ඔස්සේ සිය ප්‍රේෂණ මෙරටට යොමු-කිරීම යි. කෙසේවෙතත්, 2021 වර්ෂයේ දී ප්‍රේෂණ ලැබීම් සියයට 22.7කින් සංකෝචනය විය. මේ තත්ත්වය යටතේ විදෙස්ගත ශ්‍රමිකයන් මෙරටට යොමු කරන ප්‍රේෂණ ඔස්සේ ශ්‍රී ලංකා රුපියල් බවට පරිවර්තනය කරන සෑම ඇමරිකා එක්සත් ජනපද ඩොලරයකට ම අමතර රුපියල් 10ක මුදලක් ප්‍රදානය කිරීමට ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව ප්‍රතිපත්තිමය තීරණයක් ගෙන ඇත. එය විදේශීය ප්‍රේ ප්‍රේෂණ මෙරටට ලැබීම දිරිගැන්වීමට හේතුවක් වනු ඇත.
ශ්‍රී ලංකාවේ වර්තමාන විදේශ විනිමය අර්බුදය විසඳා ගැනීම සඳහා ජාත්‍යන්තර මූල්‍යය අරමුදලෙහි සහාය ලබා ගැනීමේ අවශ්‍යයතාවය පිළිබඳ ව මේ වන විට සාකච්ඡා වෙමින් පවතී. ජාත්‍යන්තර මූල්‍යය අරමුදලෙහි සාමාජික රටක් වශයෙන් මේ වන විට ශ්‍රී ලංකාවේ පවත්නා විදේශ විනිමය හිඟය පියවා ගැනීමට මූල්‍යය සහාය ලබා ගැනීමත්, ආර්ථිකයෙහි ව්‍යූහාත්මක ප්‍රතිසංසකරණ සඳහා අවශ්‍යය තාක්ෂණික හා උපදේශන සහාය ලබා ගැනීමත් කාලීන අවශ්‍යයතාවක් ව පවතී. මෙරට මූල්‍යය වෙළඳපළ පිළිබඳ විශ්වසනීයත්වය තහවුරු කිරීම තුළින් විදේශීය ඍජු ආයෝජන ආකර්ශනය කර ගැනීම ද විදේශ විනිමය අර්බුදය කළමනාකරණය සඳහා සුවිශේෂී දායකත්වයක් සපයනු ඇත.
මූලාශ්‍රය
External Sector Performance, December 2021, Central Bank of Sri Lanka
https://www.cbsl.gov.lk/sites/default/files/cbslweb_documents/press/pr/press_20220211_external_sector_performance_2021_december_e.pdf
Monthly Trade Bulletin, November 2021, Central Bank of Sri Lanka
https://www.cbsl.gov.lk/sites/default/files/cbslweb_documents/statistics/monthly_trade_bulletin_november_2021_e.pdf
National Accounts Estimates of Sri Lanka, Third Quarter 2021, Department of Census and Statistics, Sri Lanka
http://www.statistics.gov.lk/NationalAccounts/StaticalInformation/Reports/press_note_2021q3_en
තරිඳු උදයංග කඹුරාවල
ආධුනික කථිකාචාර්ය
ආර්ථිකවිද්‍යා අධ්‍යයනාංශය
ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය
