රාජ්‍යයක සාමාන්‍යය ජනතාවට තනි තනිව ළගාවිය නොහැකි අවශ්‍යයතාවන් පූර්ණය කරමින් ඔවුන්ගේ ජීවිත වඩාත් පහසුවෙන් හා කාර්යයක්ෂමව ගතකිරීමට අවශ්‍යය පසුබිම සකස් කිරීමේ වගකීම හිමිවන්නේ එර‌ටේ රාජ්‍යය සේවයටයි. එය ඕනෑම රාජ්‍යයක තනි විශාලතම ක්‍රියාකාරී ක්ෂේත්‍රය ලෙසද හදුනාගනී. සාමාන්‍යය ජනතාවට අත්‍යවශ්‍යය සේවා සැපයීමත්‚ රාජ්‍යය යාන්ත්‍රණය විධිමත්ව පවත්වාගෙනයාමත් යන්න මෙහි විෂය පථය ලෙසින් ගැණෙන අතර ශ්‍රී ලංකාව තුළද හදුනාගත හැකිවන්නේ මෙවැනිම තත්ත්වයකි. නමුත් වර්මානය තුළ අප විසින් සාකච්ඡාවට භාජනය කළයුතු ගැටලුව බවට පත්වන්නේ රාජ්‍යය සේවය යන්න එහි අපේක්ෂිත අරමුණු ජනතාව වෙත ළගා කරවමින් ජනතාවගේ අවශ්‍යයතාවන් පූර්ණය කරනු ලබන ක්ෂේත්‍රයක් ද යන්නයි. ඒ අනුව මෑත කාලීනව මෙරට රාජ්‍යය සේවය පිළිබදව ජනතාව තුළ පවත්නා ගෞරවය සහ විශ්වාසයට සිදුව ඇත්තේ කුමක්ද යන්න ගැටලු සහගතය.
ඓතිහාසික වශයෙන් රාජාණ්ඩු පාලනය සමග බද්ධව පැවැති වැඩවසම් ක්‍රමයෙන් බැහැරව මෙරට විධිමත් කළමණාකරණ මූලධර්ම රැගත් රාජ්‍යය සේවයක ආරම්භය සිදු වන්නේ බ්‍රිතාන්‍යය යටත් විජිත පාලනයට සාපේක්ෂවය. 1798 වසෙර්දී මෙරටට පැමිණෙන බ්‍රිතාන්‍යය නියෝජිතයන් විසින් මෙරටට ආවේණික රාජ්‍යය සේවා ව්‍යුහයක් ආරම්භ කරන අතර 1833 කෝල්බෲක් ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් මෙම රාජ්‍යය සේවය විධිමත් සංවිධාන ව්‍යුහයක් සහිතව ගොඩනගනු ලබන්නේ පාලනයේ කාර්යක්ෂමතාවය අරමුණු ඇතිවය. සමස්ථ රාජ්‍යය සේවාවේ ඵලදායීතාව වර්ධනය කිරීමේ උපාය මාර්ගයක් ලෙසින් සහ කාර්යක්ෂම රාජ්‍යය සේවාවක අවශ්‍යයතාවයට පිළිතුරක් ලෙසින් 1946 මැයි 15 වන දින සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ පළමුවරට රාජ්‍යය සේවකයන්ගේ පත්කිරීම්‚ මාරු කිරීම්‚ විනය පාලනය හා සේවයෙන් පහ කිරීම පිළිබද ස්වාධීන බලය සහිත රාජ්‍යය සේවා කොමිෂන් සභාවක් ස්ථාපනය කිරීම මෙරට රාජ්‍යය සේවයේ සංධිස්ථානයක් ලෙස සැළකිය හැකිය. නමුත් 1972 වසරේදී මෙම රාජ්‍යය සේවා කොමිෂම අහෝසි කර රාජ්‍යය සේවය පිළිබද බලය අමාත්‍යය මණ්ඩලයට පැවැරීමත් සමග මුළුමණින්ම දේශපාලනීකරණයට පත්වන රාජ්‍යය සේවාව අදටත් මේ අයුරින්ම දේශපාලනික අතකොලුවක් ලෙසින් ගෙනහැර දැක්වීමට සිදුව ඇත්තේ 1978 ආණ්ඩුක්‍රමය මගින් හෝ එයින් පසු ඇති කරන ලද කිසිදු ප්‍රතිසංස්කරණයක් මගින් රාජ්‍යය සේවාවට හිමිවිය යුතු ප්‍රමාණවත් ස්වාධීනත්වයක් හිමි නොවීම යන කාරණය පදනම්වය. වර්තමානය වන විට සමස්ථ ශ්‍රම බලකාය ලක්ෂ පහළොවකට ආසන්න මෙරට රාජ්‍යය සේවාව ස්වාධීන ක්ෂේත්‍රයක් ලෙසින් පවත්වා ගනිමින් එහි සංවිධානය සහ හැසිරීම තීරණය කරනු ලබන්නේ මෙම රාජ්‍යය සේවා කොමිසමයි.
ජාතික සංවර්ධනය සහ සේවා සැපයීම අරමුණු කරගත් මෙරට රාජ්‍යය සේවයේ ව්‍යුහය සකස් වීමේදී දීප ව්‍යාප්ත සේවාවන් සහ සමස්ත ඒකාබද්ධ සේවා යන අංශයන් එක් වන අතර විධායක ශ්‍රේණියේ නිළධාරියාගේ සිට කම්කරුවා දක්වා තම බලතල ක්‍රියාත්මක කිරීමටත්‚ වගකිම් ඉටු කිරීමට බැදී සිටී. එසේ වුවද මෙරට රාජ්‍යය සේවය පෞද්ගලික අංශයත් සමග සංසන්දනය කර බැලිමේදී පැහැදිලිවම විෂමතාවන් හදුනාගත ගනී. ඔබ පෞද්ගලික අංශයක‚ ව්‍යාපාරයක නිරත වන අයෙක් නම් තමා උපයනු ලබන වැටුපෙහි අගය නිශ්චිතවම තමා විසින් දක්වනු ලබන කාර්ය සාධන ඇගයීමට පදනම් වේ. නමුත් ගැටලුව නම් රාජ්‍යය සේවකයා මෙම රාමුව තුළ හදුනාගත හැකිද යන්නයි. මේ සදහා හොදම නිදර්ශනය වන්නේ පසුගිය කොරෝනා සමයේ මෙරට පෞද්ගලික අංශයේ දහස් ගණනින් රැකියා අහිමිව යද්දී තවත් පිරිසක් නිවසේ සිට පිංපඩි ලැබීමය. ලක්ෂ පහළොවකට ආසන්න ශ්‍රම බලකාය නියෝජනය කරමින් ඉන් අඩකටත් ආසන්න පිරිසක් පමණක් මෙම කාල වකවානුව තුළ බොහෝවිට සේවයට වාර්ථා කෙරිණි. නමුත් සේවා ස්ථානයන්ගේ දෛනික කාර්ය සාධනය සාමාන්‍යය පරිදි පවත්වාගෙනයාමට බොහෝ ආයතන සමත්විය. ඒ අනුව මෙහිදී විමසිය යුතුවන්නේ රාජ්‍යය සේවකයන් සියල්ලන්ම මෙරට සංවර්ධන ක්‍රියාදාමයේ පාර්ශවකරුවන්ද නැතහොත් රාජ්‍යය සේවයේ බහුතරය නියෝජනය කරන්නේ ගුණාත්මක බවින් තොර දේශපාලන පොරොන්දු හා අවශ්‍යතා මත නිර්මාණය වූ රැකියාවන්ගේ හිමිකරුවන්ද යන වගය. එයට මූලික හේතු සාධක බවට පත්වන්නේ බොහෝවිට මැතිවරණයකින් පසුව ජයග්‍රාහී පක්ෂයේ සාමාජිකයන් අතරින් ක්‍රියාකාරී දේශපාලනයේ නිරත වූ පාක්ෂියන් විශාල ප්‍රමාණයක් රාජ්‍යය සහ අර්ධ රාජ්‍යය සේවයේ විධායක ශ්‍රේණියේ නිළධාරීන් ලෙසද වෙනත් සුලු සේවක තනතුරු සදහාද බදවා ගනී. එලෙස සෑම මැතිවරණයකට පසුවම විශාල වශයෙන් පුරප්පාඩු සකස් වන්නේ කෙසේද සහ ඒවාට බදවා ගනු ලබන්නේ කුමන පදනමකින්ද යන්න විමසා බැලිය යුතුමය. එසේ නැතහොත් ශ්‍රම බලකායේ ධාරිතාව ඉක්මවා යනු ඇත. මෙය ජාතික ආර්ථිකයට සිදු කරන්නේ සුවිශාල බලපෑමක් වන අතර ජාතික සංවර්ධනය සදහා යෙදවිය හැකි මූල්‍ය ප්‍රතිපාදන රාජ්‍යය සේවකයන්ගේ වැටුප් සහ විශ්‍රාම වැටුප් යනාදිය ගෙවීමට වැය කිරීමට සිදු වන්නේ ඔවුන් සිය අපේක්ෂිත කාර්ය සාධන මට්ටම පවා ළගා කරගෙන නොමැති විටකය.
ඵලදායී රාජ්‍යය සේවාවක අනෙක් අවශ්‍යයතාවය ඇති කරන්නේ රාජ්‍යය සේවකයාගේ මනෝභාවයයි. රාජ්‍යය සේවකයන් අතරින් බොහොමයකට තමා උසස් වෘත්තියක නියැළේ යන මනෝභාව නිර්මාණය වී තිබුණද ඔවුන් සාමාන්‍යය ජනතාවට සේවය කිරීමට බැදී සිටින ඔවුන්ගේ බදු මුදලින් වැටුප් ලබන පිරිසක් බවට නොසිතේ. තමාගේ කාර්යභාරය පිළිබද සවිඥානික අවබෝධයක් නොමැති සමාජ තත්ත්වය පමණක් හඹායන මෙවැනි පිරිසක් තුළින් කිසිවිටකත් කාර්යක්ෂම සේවාවක් අපේක්ෂා කළ නොහැකි අතර පාරම්පරික නිළබල ක්‍රමයක ආධිපතය තුළින් පීඩාවට ලක්වූ සමාජ ක්‍රමයක් පමණක් ඇති කරයි.
සාමාන්‍යය ජනතාට වඩාත් කාර්යක්ෂම සේවාවක් ලබා දීමට අසමත් ජනතාවගේ කාලය‚ රාජ්‍යය දේපළ හා ධනය කෙරෙහි හානි පමුණුවන ආයතන පද්ධතියක් ලෙසින් රාජ්‍යය සේවය සමාජගත වීමට මූලික කාරණා වන්නේ එහි සිදුවන අනවශ්‍යය නාස්තිය හා කාලය කා දැමීම යන කාරණාවන්ය. මෙරට සාම්ප්‍රදායික රාජ්‍යය සේවාව තුළ අදත් දක්නට ලැබෙන්නේ මිටි ගණන් ගොඩගැසූ කඩදාසි කොළ සමූහයකි. එකම ලේඛනය ඇතැම්විට දහවතාවක් ඡායා පිටපත් කරන්නේ වෙන්ව බෙදී ගිය අංශයන්ගේ දැනුවත් කිරීම සදහාය. එලෙස එකම ආයතනයේ අංශයන් වටා ගමන් කිරීමටත් ආයතන ගණනාවක අනුමැතිය සදහා තවත් වරක් ගමන් කිරීමටත් වැය කරන්නේ වඩාත් ඵලදායී කාර්යයක් උදෙසා යෙදවීමට හැකි අපේ කාලයයි. එහිදී බලතල හා කාර්යයන් ක්‍රියාවට නැංවීම තුළින් පුළුල්ව පැතිරගිය ආයතන පද්ධතියක් පැවතියද ඒවා අතර ප්‍රමාණවත් අන්තර් සබදතාවක් හදුනාගැනීමට නොහැකි වීම නිසාවෙන් සහ කාර්ය පථයන් විධිමත්ව නිර්වචනය නොවීම තුළ සේවා සැපයීමේ ඵලදායීතාව අවම වීමට හේතු වී ඇත. නමුත් තොරතුරු සන්නිවේදන තාක්ෂණය භාවිතයට ගැනීම මගින් කාලය ඉතිරි කිරීම පිළිබදවත් අනවශ්‍යය නාස්තිය වැළැක්වීම පිළිබදවත් ඉහළ ප්‍රගතියක් අත්පත් කරගෙන සිටින අපගේම රටේ පෞද්ගලික අංශය දෙස බලන විට මතුවන්නේ තවත් උභතෝකෝටිකයකි. පෞද්ගලික අංශය පරිද්දෙන් ස්වයංක්‍රීයව නියාමනයට ලක්වන තොරතුරු තාක්ෂණික උපාය මාර්ගයන් භාවිතයට ගැනීම තුළින් සාමූහික වැඩ කළමණාකරණය‚ ආයතින වශයෙන් සහසම්බන්ධිත ජාලයක් නිර්මාණය කිරීම තුළ වඩාත් ඵලදායී රාජ්‍යය සේවාවක් නිර්මාණය කළහැකිය. එමගින් ගුණාත්මක බවින් අඩු අතිරික්ත ශ්‍රම බලකාය පාලනය කළ හැකි වුවද එයට අවධානය යොමු නොවන්නේ රාජ්‍යය සේවය වර්තමාන දේශපාලන අතවැසියන්ගේ ක්ෂ‍ේම භූමියක් ලෙසට පත්ව ඇති බැවිණි.
මේ අයුරින් මෙරට රාජ්‍යය සේවයේ ස්වභාවය හදුනාගැනීමේදී වඩාත් කාර්යක්ෂම හා ඵලදායී කාර්ය සාධනයක් කරා ගමන් කිරීමට නම් එහි නෛතික ව්‍යුහයත් ආයතනික සංවිධානයත් සහ ශ්‍රම බලකාය පිළිබද විධිමත් අධ්‍යයනයක් සිදු කරමින් වර්තමාන අවශ්‍යයතාවන් අනුව යමින් වඩා පුළුල් වූ ප්‍රතිසංස්කරණයක් අත්‍යවශ්‍යය ය. එසේ නොමැති නම් ගතානුගතික සමාජ දේශපාලනික අර්බුධයන් මත හිදිමින් ජනතා මුදල් විනාශයට පත් කරන‚ තම තනතුර බබළවනා වෙනුවට තනතුරින් තමා බැබළීමට වෙරදරන අත්තනෝමතික මනෝභාවයන් තුළින් පිරිපුන් රාජ්‍යය සේවයත්‚ දේශපාලනීකරණයත් පවතිනතාක් මෙරට රාජ්‍යය සේවය සිය කාර්යක්ෂමතාව ළගා කරගැනීමට අසමත්ව සිටීම පිළිබද විමතියට පත්විය යුතු නැත. නමුත් මේ සියල්ල හමුවේ ජනතාව වන අපට කල්පනාකර බැලීමට සිදු වන්නේ රාජ්‍යය සේවය තවදුරටත් ජාතික සංවර්ධනයට සේවාවක් සපයයිද නැතිනම් එය ජාතික ධනය විනාශ කරමින් හෙට රටට බරක් වෙමින් ඉදිරියට ගමන් කරයිද යන්නයි.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
වර්ණපාල‚ විශ්වා. (1998) ශ්‍රී ලංකාවේ සිවිල් සේවා පරිපාලනය:සිවිල් සේවා නිලබල තන්ත්‍රයේ අනුවර්තනය පිළිබද අධ්‍යයනයක්. බත්තරමුල්ල: අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව.
ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව. වාර්ෂික වාර්තාව : 2020
2020 වර්ෂය සදහා වාර්ෂික කාර්ය සාධන වාර්තාව. රාජ්‍යය සේවා‚ පළාත් සභා සහ පළාත් පාලන අමාත්‍යාංශය.
ඩබ්ලියු. පී. කේ. ප්‍රියමාලි(කුමුදුනී ප්‍රියමාලි)
තාවකාලික සහාය කථිකාචාර්ය
දේශපාලන විද්‍යා අධ්‍යයනාංශය
