“නිසරු කර දෙරණ සම්පත
බෝග ඵල දෙවන ගහ කොළ
රුදුරු සැඩ කිරණ මැඩලයි
වියන ඕසෝන්…”
මිහිමඩල සුරකින අහස් වියන ඕසෝන් ස්ථරය හැර අන් කිසිවක් නොවන්නේ ය. ඕසෝන් වියන සුරැකීමේ අන්තර්ජාතික දිනය සැම වසරක ම සැප්තැම්බර් මස 16 වැනිදාට යෙදී තිබේ. ඕසෝන් ස්ථරයට සිදු වන විනාශය හඳුනාගෙන එය ආරක්ෂා කරනු වස් 1985 දී ගෝලීය ප්‍රජාව රැස් වී ඕසෝන් වියන රැක ගැනිමට වියානා සම්මුතිය පිහිටුවා ගන්නා ලදි. වියානා සම්මුතියේ ඉදිරිපත් කෙරුණු නීති රීතිවලට සාපේක්ෂ ව ස්ථිර නෛතිකමය රාමුවක් ඕසෝන් වියනේ ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීමට අවැසි වූ නිසාවෙන් 1987 වර්ෂයේ දී සැප්තැම්බර් මස 16 දින මොන්ටි්‍රයල් සම්මුතිය පිහිටුවා ගන්නා ලදි. එදා පටන් සැම වසරක ම සැප්තැම්බර් 16 දින ඕසෝන් ස්ථරය සුරැකීමේ අන්තර්ජාතික දිනය නමින් නම් කෙරිණි. 1989 වර්ෂයේ දී ශ්‍රී ලංකාව ද මෙම සම්මුතියේ පාර්ශවකරුවෙකු බවට පත් වූ අතර දැනට මොන්ටි්‍රයල් සම්මුතියේ ලෝකයේ රටවල් 197 ක් සාමාජිකත්වය දරති.
අප සුරකින ඕසෝන් යනු කවුරුන් ද? පෘථිවි තලය මත ජීවත්වන මනුෂ්‍ය වර්ගයා, මහී කාන්තාව සරසන ශාක-සතුන් ඇතුළු ජෛව ප්‍රජාවක් රකිනු වස් ඕසෝන් වියන නම් වූ අජීවි වස්තුව රුපියල් ශතවලින් මිල කළ නොහැකි අපරිමේය මෙහෙයක් ඉටු කරන්නේ ය. ඕසෝන් ස්ථරය යනු ඕසෝන් වායුව ඉහළ සාන්ද්‍රණයකින් පැතිර පවතින කලාපයකි. සමස්ත වායුගෝලීය පරිමාවෙන් 0.000007 ක් තරම් වූ සුලු ප්‍රතිශතයක් ඕසෝන් වායුව ලෙස පවතී. මෙම වායුව ඔස්සිජන් පරමාණු ත්‍රිත්වයක් ඒකරාශී වීමෙන් නිර්මාණය වී ඇත. මේ අයුරින් ඕසෝන් වායුවෙන් සැදුම්ලත් ඕසොන් වියන සූර්යයාගේ සිට පෘථිවිය කරා පැමිණෙන අහිතකර විකිරණ, පාරජම්බුල කිරණ මිහිතලය සිප ගැනීම වළකාලමින් සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ ජීවය රැඳි එක ම ග්‍රහ වස්තුව වන නිල් ග්‍රහයා රකිනු වස් යදම් වැලක් සේ කටයුතු කරයි. ඕසෝන් ස්ථරය පිහිටා ඇත්තේ පෘථිවි තලයේ මුහුදු මට්ටමේ සිට කිලෝමීටර් 20-50 දක්වා කලාපයක පැතිර ඇති අපරිවර්තී ගෝලයේ කිලෝමීටර් 20-30 ත් අතර සීමාවේ ය.
අප සැමගේ ආරක්ෂාව තහවුරු කරනු වස් ඕසොන් වියන පෘථිවිය ආරම්භ වූ දා පටන් දින-සති නොබලා වෙහෙස වුව ද 21 වන සියවසේ ජීවත් වන මිනිසා එම ආරක්ෂකයා සුරුකීමට දක්වන දායකත්වය අගය කළ නොහැක. මිනිසා දිනෙන් දින පරිසරයට මුදා හරින රසායන ද්‍රව්‍ය හේතුවෙන් ඕසොන් වියන දිනෙන් දින ක්ෂය වෙමින් පවතී. 1970 දී පෝල් කර්ට්සන් විසින් නයිට්‍රස් ඔක්සයිඩ්වලින් ඕසෝන් ස්ථරය විනාශ වන බව පළමු ව ඉදිරිපත් කර ඇත. පසු කාලින ව කැලිෆෝනියා විශ්වවිද්‍යාලයේ පර්යේෂකයින් වූ ආචාර්ය මරියෝ මොලීනා සහ ආචාර්ය ෂර්වුඩ් රෝලන්ඩ් යන අය විසින් CFC වර්ගයේ රසායනවල අන්තර්ගත වන ක්ලෝරීන් පරමාණු මඟින් ඕසෝන් වායුව විනාශ වන බව තහවුරු කරන ලදි. මෙම සොයා ගැනීම් සමඟ ඕසෝන් ස්ථරය වනසන විනාශකාරක පිළිබඳ ව පාර්ශව රැසකගේ අවධානය යොමු විය. ඕසෝන් වියන වනසන රසායන ද්‍රව්‍ය පොදුවේ ඕසෝන් ක්ෂය කාරක හෙවත් ඕසෝන් ප්‍රහීනකාරක ද්‍රව්‍ය ලෙස හැඳින්වේ. වර්තමානය වන විට ඕසෝන් වියනට හානි පමුණුවන රසායන ද්‍රව්‍ය 96 ක් පමණ හඳුනාගෙන ඇත. ඕසෝන් ක්ෂය කාරක අතර ක්ලෝරොෆ්ලෝරොකාබන් (CFC), හයිඩ්‍රො ක්ලෝරොෆ්ලෝරොකාබන් (HCFC), හේලෝන්, මෙතිල් බ්‍රෝමයිඩ්, කාබන් ටෙට්‍රා ක්ලෝරයිඩ්, මෙතිල් ක්ලොරොෆෝම්, නයිට්‍රස් ඔක්සයිඩ් වැනි රසායන ද්‍රව්‍ය ඕසෝන් ස්ථරයට හානි පමුණුවයි. මෙවැනි රසායන ද්‍රව්‍ය පරිසරයට ඒක් වීමෙන් අනතුරු ව පහළ වායු ගෝලයේ පවතින වායුන් සමඟ ප්‍රතික්‍රියා නොකර ඉහළට ඇදේ. අනතුරු ව විවිධ ප්‍රතික්‍රියාවන්ට ලක්වී ඕසෝන් අණු බිඳ හෙළීම සිදු කරයි. ඕසෝන් අණු ප්‍රමාණය අඩු වන විට ඔසෝන් වියන තුනී වී විනාශ වේ. මෙම තත්වය දිගින් දිගට ම සිදු වුවහොත් වත්මනෙහි අප පීඩා විදින කෙරෝනා වසංගතය පරයා යමින් දැවැන්ත පාරිසරික ගැටලු රැසක් නිර්මාණය කරන ඛේදවාචකයක් බවය පත් වීමට අවකාශ පවතී.
අප සුරකින අහස් වියන අනාරක්ෂිත වුවහොත් කුමක් සිදුවෙයි ද?
- ශාක වර්ධනය අඩාල වේ.
- ආහාර අනාරක්ෂිතතාවය ඇති වේ.
- ජෛව විවිධත්වය හායනය වේ.
- වායු ගෝලයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යයි.
- ගැසියර් දිය වී සාගර ජල මට්ටම ඉහළ යයි.
- අලංකාර භූ දර්ශනයන් හිමි දූපත් ජලයෙන් වැසී යයි. (මාලදිවයින, ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළබඩ කලාපය)
- දේශගුණ විපර්යාස ඇති වේ.
- සම පිළිස්සීම, අකලට මහළු වීම, සමේ පිළිකා ඇතිවීම වැනි චර්ම රෝග ඇතිවේ.
- අක්ෂි රෝග ඇති වේ.
- ජාන විකෘතීන් ඇති වේ.
අප සුරකින අහස් වියන සුරකින්නේ කෙසේ ද?
- ගස් වවමු.
- කසළ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය නිවසින් අරඹමු.
- ඕසෝන් ක්ෂයකාරක ද්‍රව්‍ය භාවිතයෙන් තුරන් කරමු.
- බලශක්තිය ඉතිරි කරන ක්‍ත්‍ඛල ඛෑෘ වැනි විදුලි බල්බ භාවිතයට ගමු.
- වායු සමීකරණ, තාපක භාවිතා නොකරන අවස්ථාවන්හි දී විසන්ධි කර තබමු.
- අනවශ්‍ය ඇසුරුම් සහ ප්ලාස්ටික් ගමන් මලු භාවිතයෙන් වළකිමු.
- උණුසුම් ජලය භාවිතය අඩු කරමු.
- නැවත ආරෝපණය කළ හැකි බැටරි මිල දී ගනිමු.
- විදුලි උපකරණ භාවිතා නොකරන අවස්ථාවල විසන්ධි කර තබමු.
දිනෙන් දින විනාශයට පත් වන ඕසොන් වියන සුරැකීම නිවසින් අරඹමු. අනතුරු ව මෙම පණිවිඩය සමාජ ගත කරමු. ජාති කුල මල භේදයකින් තොර ව අප සුරකින අහස් වියන සුරැකීමට අද සිට ම අත් වැල් බැඳ ගමු. සොෆියා වැනි පණ ඇති රොබෝවරුන්, සිනාසෙන රොබෝවරු, කෘත්‍රිීම බුද්ධිය සොයා ගැනීමට තරම් දියුණු වූ මිනිසාට මෙය ද අනිවාර්යෙන් කළ හැක්කකි. මිනිස් පණ නල රකිනු වස් පොර බදින අහස් වියන ආරක්ෂා කරමු. ඔබ ඕසොන් සුරකින්න. ඕසොන් ඔබ සුරකිනු ඇත.
“සිදුරු නොවන සේ තව තව
වියන ඕසෝන රැක ගමු
දෙවමු පරපුරට උරුමය
පරිසරයේ සොබා….”
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ නාමාවලිය
- ජාතික ඕසොන් ඒකකය (2013), “ඕසොන්”, පරිසර හා පුනර්ජනනීය බලශක්ති අමාත්‍යංශය
- අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව (2016), “භූගෝල විද්‍යාව පෙළ පොත -10 ශ්‍රේණිය”, ඉසුරුපාය, බත්තරමුල්ල
- අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව (2009),“පාරිසරික භූගෝල විද්‍යාව (අධ්‍යයන පොදු සහතික පත්‍ර උසස් පෙළ)”, ඉසුරුපාය, බත්තරමුල්ල
- ජාතික ඕසොන් ඒකකය (2015), “පුංචි යාළු ඔසී ඕසොන්-අපේ ලෝකයේ ආරක්ෂකයා”, මහවැලි සංවර්ධන හා පරිසර අමාත්‍යංශය
- ජාතික අධ්‍යාපන ආයතනය (2009), “භූගෝල විද්‍යාව-ගුරු මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහය-10 ශ්‍රේණිය”, අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව
