වත්මන් ගෝලීයකරණ ක්‍රියාවලිය තුළ මිනිසාට හරිත සංස්කෘතිය අමතක ය. තාක්ෂණයේ ඉහළ මානයන් සොයායන ගමන තුළ මිනිසාගේ හරිත සිතුම් පැතුම්, ආචාරධර්ම වියැකී ගොස් ඇත. එනමුත් මිනිසා සහ පරිසරය අතර අන්තර් සබඳතාවය කිසිදා වියැකී යන්නක් නො වේ. මානවයා යනු ස්වභාව ධර්මයේ එක් නිමැවුමක් පමණි. මානව ක්‍රියාවලීන් සඳහා ස්වභාවදහම අවශ්‍ය සේ ම ස්වභාවදහම ප්‍රශස්ත ව ආරක්ෂා වීමට මානව ක්‍රියාවලීන් බලපායි. මානව ශක්‍යතාවාදයේ තවත් එක් නිමැවුමක් බවට කාන්තාරීකරණය වර්තමානයේ පත් වී ඇත. පෘථිවි නිර්මාණයේ සිට ම කාන්තාර ව්‍යප්ත වී තිබුණ ද හරිත සංස්කෘතියෙන් ගිලිහුණු මානව ක්‍රියාවලීන් වර්තමානයේ කාන්තාරීකරණය වේගවත් කිරීමට බලපා ඇත. කාන්තාරීකරණය යනු ලෝකයේ වනාන්තර නොවන වගාබිම් ඇතුළු වෙනත් බිම් කාන්තාර බවට පත්වීමේ ක්‍රියාවලිය යි. එක්සත් ජාතීන්ගේ පරිසරය සහ සංවර්ධනය පිළිබඳ ජගත් කොමිසම දක්වන පරිදි කාන්තාර ලෙසට ස්ථීර ලෙසින් ම පිරිහී ඇති භූමි ප්‍රමාණය වාර්ෂික ව හෙක්ටයාර මිලියන 6 බැගින් වර්ධනය වේ. ගෝලීය වශයෙන් සිදුවන වායුගෝලීය තාපවත්වීම හා නියඟය කාන්තාරීකරණය සඳහා හේතුවන ප්‍රධාන සාධකයන් වේ. විශේෂයෙන් ම වර්තමානයේ ඉතියෝපියාව, මාලි, නයිගර්, චැඩ් හා සුඩානය වැනි ප්‍රදේශවලට සහරා කාන්තාරය ව්‍යප්ත වෙමින් පවතී. මෙලෙසින් සහරා කාන්තාරය වාර්ෂික ව උතුරු දකුණු දිශාගත ව හෙක්ටයාර 100000ක් පමණ පැතීරී යන බව ඇස්තමේන්තු කර ඇත. හුදෙක් ස්වභාවික හේතූන් පමණක් නොව මානව ක්‍රියාකාරකම්වල අහිතකර ප්‍රතිඵලය බවට මෙම කාන්තාරීකරණය පත් වී ඇත. බ්‍රසීලයේ ‘ඇමසෝනියා මෙහෙයුම’ යටතේ ඇමසන් වනාන්තර ප්‍රදේශයේ බිම් විශාල ලෙසින් ඉවත් කිරීම සිදු කෙරේ. මෙවන් වූ මානව ක්‍රියාවලීන් නිසා කාන්තාරීකරණය ප්‍රබල මාතෘකාවක් වී ඇත. කාන්තාරීකරණය ඉහළ ගොස් හරිතකරණය වියැකී යන්නේ නම් එය සුබවාදී නොවනු ඇත. එබැවින් ධනවාදී ලාභය පසුපස යන වර්තමාන මිනිසා හරිත සංස්කෘතියෙහි ඇති අගනාකම් වටහාගත යුතු කාලය එළැඹී ඇත.
චීන හරිත මහා ප්‍රාකාරය
ගෝලීය යථාදර්ශයට අනුව සලකා බලන්නේ නම් සමස්ත ගොඩබිම් ප්‍රමාණයෙන් 33%ක් වන අතර වනාන්තර හා තණබිම්වලින් 63%ක් කාන්තාරීකරණය වෙමින් පවතී. අප්‍රිකාව, ආසියාව හා ලතින් ඇමරිකානු කලාපයන්හි හෙක්ටයාර මිලියන 870ක භූමියක් හෙවත් කෘෂි කාර්මික බිම්වලින් 18.5ක් දැඩි ලෙස කාන්තාරීකරණයට ගොදුරු වී තිබීම ය. ඒ අයුරින් ම එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහන (UNDP) ඇස්තමේන්තු කර ඇති ආකාරයට ලෝකයේ වනාන්තර, තණබිම්, වැසිදියෙන් වගා කරන බිම් හා වාරිමාර්ග පහසුකම් සැපයෙන බිම්වලින් හෙක්ටයාර බිලියන 3.3ක් පමණ කාන්තාරීකරණයට ලක්වීමේ දැඩි අවධානමක් ඇත. කාන්තාරීකරණය (Desertification) යන්න පළමුව භාවිත කරන ලද්දේ 1949 දී ප්‍රංශ උද්භිද විද්‍යාඥායෙකු වූ ඔබ්‍රෙවිල් ය. කාන්තාරයක් යනු වර්ෂාපතනය නොලැබෙන හෝ ඉතා අඩු වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන, ශාක දැකගත නොහැකි හෝ වියළි තණබිම්වලින් යුක්ත වූ වියළි පස සහිත ප්‍රදේශයන් ය. වර්ෂය පුරා වර්ෂාව නොලැබෙන ප්‍රදේශ හා වසරකට මිලිමීටර 250ට වඩා අඩුවෙන් වර්ෂාව ලැබෙන ප්‍රදේශ ලෙසින් කාන්තාර වර්ෂාපතන රටාව අනුව වර්ග කර ඇත. එමෙන් ම උෂ්ණ කාන්තාර හා ශීත කාන්තාර ලෙසින් ද ද්විත්ව වර්ගීකරණයක් කළ හැකි ය.
වනාන්තර හායනය මෙන් ම අවිධිමත් කෘෂිකාර්මික කටයුතු නිසා අසමබරවන මිහිතලය තුළ වනාන්තර වර්ධනය වනවාට වඩා වේගයෙන් කාන්තාර ව්‍යප්ත වීම සිදුවේ. කුමන වර්ගයට අයත් කාන්තාරයක් වුව ද සශ්‍රීක භූමියක් බවට පත්කිරීම කෙතරම් අසීරු ද යන්න කාලීන නිදසුනක් ඇසුරෙන් විමසා බැලීම යෝග්‍ය වන්නේ මිහිපිට ජීවත් වන බුද්ධිමත් ම ජීවීයා ලෙසින් මිනිසාට කළ නොහැක්කක් නොමැති බැවිනි. ස්වභාවධර්මය පරයමින් මිනිසා කුමන සංවර්ධන ව්‍යාපෘති දියත් කළ ද හිතකර ලෙසින් ස්වභාව දහම සමග අත්වැල් බැඳගැනීමක් බඳු ව්‍යාපෘතියක් ලෙසින් චීනයේ ගෝබි කාත්තාරයේ ඉදිකරනු ලබන ‘හරිත මහා ප්‍රාකාරය’ නම් කළ හැකි ය. එම ව්‍යාපෘතිය නම්කරනු ලබන්නේ කාන්තාරීකරණයට එරෙහිව මිනිසා කරනු ලබන මහා සටනක් ලෙසිනි. ඒ කෙසේ ද යත් දේශගුණික විචලතා නිසා කාන්තාර ව්‍යප්ත වීම වේගවත් වීම ස්වභාවදහමේ ඍණාත්මක පියවරක් ය. මෙම ඍණාත්මක සංසිද්ධීන්ට මුල්ගල් තබා ඇත්තේ මිනිසාගේ පාරිසරික අහිතකර ක්‍රියාවලීන් වුව ද මිනිසා විසින් ම නැවතත් ස්වභාවදහම යථා තත්ත්වයට රැගෙන ආරක්ෂා කරමින් මානව පැවැත්ම ද ආරක්ෂා කරගැනීමට උත්සහ කරනු ලබයි.
මෙම චීන හරිත මහා ප්‍රාකාරයේ මූලාරම්භය වැන්ග් ජින්ග් නම් ගොවියාගේ ඒක පුද්ගල ව්‍යායාමයක් වුව ද ගෝබි කාන්තාරයේ ව්‍යප්තියට එරෙහිව පැළ සිටුවීම පසුකාලීන ව ‘හරිත මහා ප්‍රාකාරය’ නම් මහා දැවැන්ත ව්‍යාපෘතියක් බවට පත්වී ය. 2023 වන විට ගෝබි කාන්තාරයේ වනාන්තර ආවරණය 24.1% දක්වා ව්‍යප්ත කිරීමට චීනය අරමුණු කරගෙන ඇත. මොංගෝලීයාවේ සිට වයඹදිග චීනය දක්වා වර්ග සැතපුම් 500000ක භූමියක පැතිරුණු ගෝබි කාන්තාරය වැලි කුණාටුවලින් චීනයට අහිතකර ප්‍රතිඵල ගෙනදෙන්නකි. ගෝබි කාන්තාරය මගින් සෑම වසරක ම චීනයේ තණබිම් කිලෝමීටර 3600ක් අභිබවා යයි. සැම වසරක ම පාංශු කිලෝමීටර 2000ක පමණ දූවිලි කුණාටු ඇතිවේ. චීනයට පමණක් නොව ජපානය, උතුරු සහ දකුණු කොරියාවේ කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහා මෙමගින් ඇතිකරන බලපෑම ඉමහත් ය. පර්යේෂකයන් පෙන්වා දෙන පරිදි චීනයේ ඉඩම්වලින් 27.4% කාන්තාරකරණයට ලක්ව ඇති අතර ජනතාව මිලියන 400කගේ ජීවන තත්ත්වයට එය බලපා තිබේ. කාන්තාරීකරණය වළක්වා ගැනීම කාලීන අවශ්‍යතාවයක් බවට පත් වී ඇත්තේ එබැවිනි.
මේ අනුව පසුගිය දශක 4 තුළ මෙම තුන්.උතුරු රැකවරණ වනාන්තර වැඩසටහන චීනයේ මුළු භුමි ප්‍රමාණයෙන් 10%කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයකින් වනාන්තර ආවරණය ඉහළ නැංවීමට උපකාරී වී ඇත. මෙම ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රධාන අංගයක් බවට පත් වී ඇත්තේ ස්වීට් වෙච් (sweet vetch) නම් පඳුරු විශේෂය ගෝබි කාන්තාරය තුළ වැවීම ය. මෙම පඳුරු දුෂ්කර කාන්තාර තත්ත්වය තුළ පවා 80%ක සාර්ථක ප්‍රතිස්ථානීය වර්ධනයක් පෙන්නුම් කරන අතර වැලි රඳවාගැනීමට කදිම උපකාරයක් සළසයි. මෙම ව්‍යාපෘතිය සඳහා ශ්‍රම දායකත්වය සපයනු ලබන්නේ චීන ජාතිකයන් ම ය. ඔවුන් දින 4ක කාලයකට අක්කර 93ක භූමි භාගයක ගස් 31000ක් සිටුවීමේ දෛනික අරමුණ සහිත ව ස්වේච්ඡාවෙන් මෙම ව්‍යාපෘතිය සඳහා ශ්‍රම දායකත්වය සපයනු ලබයි. මානව වර්ගයාට එකමුතුව ක්‍රියා කළහොත් ජයගත නොහැකි කිසිවක් නොමැති බව සනාථ කිරීමට මෙම වෑයම කදිම නිදසුනකි. මෙම තුන්.උතරු රැකවරණ වනාන්තර වැඩසටහනෙහි නිල වශයෙන් ප්‍රකාශිත අරමුණ වන්නේ චීනයේ ගෝබි කාන්තාරයේ ව්‍යප්තිය වැලැක්වීමත් දේශීය ජනගහනයේ අවශ්‍යතා සඳහා අවශ්‍ය දැව ප්‍රමාණය ලබාදීමත් ය. එමෙන් ම ගෝබි කාන්තාරයේ සිට හමා එන වැලි කුණාටු චීනයට කඩාවැදීමට සුළං බාධකයක් ලෙසින් මෙම වනාන්තර පටිය ක්‍රියා කරනු ඇතැයි අරමුණු කර ඇත. 1978 වසරේදී ආරම්භ කරන ලද මෙය 2050 වන විට නිමකිරීමට සැළසුම් කර ඇත්තේ පළල අක්කර මිලියන 88ක් හා කිලෝමීටර 4500 භූමියක වන ව්‍යප්තිය සිදු කරමිණි.
පැළ සිටුවා ඇති ආකාරය ගුවනට පෙනෙන අයුරු
මෙම රුක් රෝපණ ව්‍යාපෘතියේ සාර්ථකත්වය නම් 2009 වනවිට කිලෝමීටර 500000කට වැඩි භූමි ප්‍රමාණයක් ආවරණය කරමින් ලොව විශාලතම කෘතිම වනාන්තරය බවට පත්වී තිබීම ය. 2009-2014 අතර කාලය තුළ රට පුරා වැලි කුණාටු සංඛ්‍යාතය පහෙන් එකකින් පහත වැටී ඇත. මෙලෙස ක්‍රියාත්මක වූ හරිත වන ව්‍යප්තිය මිනිසා විසින් තබන ලද යෝධ පියවරක් ලෙසින් සැලකේ. මන්දයත් මෙම හරිත පවුර මගින් එනම් කාන්තාරය වනාන්තරයක් බවට පත් කරලීම පෘථිවියේ කාළගුණය හා දේශගුණයේ විචලතාවයක් ඇති කිරීමට සමත් වනු ඇතැයි පර්යේෂකයන් දක්වා ඇත. චීන හරිත මහා ප්‍රාකාරය චීනය ආරක්ෂා කරන පවුරක් වී අවසන් ය. පරිසර හිතකාමී ක්‍රියාපිළිවෙත් මිනිසාගේ ප්‍රාණාරක්ෂාවත් ස්වභාවදහමේ ප්‍රශස්ත පැවැත්මත් සුරකිනු ඇත.
මෙවන් වූ හරිත ව්‍යාපෘතීන් අනාගත ලෝකය තිරසාර කිරීමට අත්‍යවශ්‍ය ම ය. ගිලිහී යමින් පැවතී ධනවාදී මානව රටා මුලිනුපුටා පරිසර හිතකාමී ව්‍යාපෘති සමග අත්වැල් බැඳගැනීම අනාගත පරිසර පද්ධති ප්‍රශස්තකරණය වීමට ප්‍රමාණවත් කාලයක් ඉතිරි කර දෙනු ඇත. කාන්තාරීකරණය සීමා කර කතරින් එතෙර වීමට හරිත ක්‍රියාකාරකම්වල අවශ්‍යතාවය සිතුවිල්ලක් පමණක් නොව යථාර්ථයක් බවට පත්කළ හැක්කේ ද මිනිසාට ම පමණි. හරිත සංස්කෘතියක් කරා එළඹීමේ යුගය ආරම්භ වී ඇත. අවශ්‍යතාවය වනුයේ මානව සමූහයා හරිත පවුරක් ලෙසින් ඒකරාශී වීම පමණකි.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ නාමාවලිය
Tiwari., A. 2021, How Chinese farmers are turning Gobi Desert Green.
Judy., S. 2021, What is the ‘Great Green Wall’ of China?
Alexandra., E.P. 2017, China’s ‘Great Green Wall’ Fights Expanding desert.
Stanway., D. The Great Green Wall: China’s farmers push back the desert one tree at a time.
