ගෙවතු වගා චිකිත්සාව යනු ස්වභාවධර්මයා විසින් සුව කිරීමේ මූලද්‍රව්‍ය සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කිරීම පහසු කිරීම සඳහා හිතාමතා ම නිර්මාණය කරන ලද ශාකවල ආධිපත්‍ය සහිත පරිසරයකි. සුව කිරීමේ උද්‍යාන, සක්‍රීය උද්‍යාන, පුනරුත්ථාපන උද්‍යාන සහ ප්‍රතිසංස්කරණ උද්‍යාන ඇතුළු උපක්‍රම බොහොමයක් තිබේ. ගෙවතු වගාව (HT) යනු පුද්ගලයෙකුගේ ශාරීරික හා මානසික සුවතාව වැඩි කිරීම සඳහා ගෙවතු වගාව සහ පැල සිටුවීම භාවිත කිරීමේ ක්‍රියාවලිය යි.මෙහි දී රසය, ස්පර්ශය, සුවඳ, දැක්ම සහ ශ්‍රවණය යන පංචෙන්ද්‍රය න්ම සම්බන්ධ කරගෙන මානසිකව සුවපත් භාවය ඇති කරයි. ගෙවතු වගා චිකිත්සාව අතීතයේ සිට ම පැවත එන්නකි. අතීතයේ සිට ම පරිසරයේ චිකිත්සක ප්‍රතිලාභ ලේඛනගත කර ඇත. 19 වන සියවසේ දී, නිදහස් ප්‍රකාශනයේ අත්සන් කර “ඇමරිකානු මනෝචිකිත්සාවේ පියා” ලෙස පිළිගත් ආචාර්ය බෙන්ජමින් රෂ්, උද්‍යාන, ගෙවතු වගා සහ ස්වභාවික පරිසරය තුළ වැඩ කිරීමෙන් මානසික රෝගවලින් පෙළෙන පුද්ගලයින් කෙරෙහි ධනාත්මක බලපෑමක් ඇති කරන බවට ප්‍රථමයෙන් ලේඛන ගත කළේ ය.
ගෙවතු වගා නැතිනම් උද්‍යාන චිකිත්සාවෙන් සිදුකරන්නේ කුමක්ද? චිකිත්සක උද්‍යානයක මූලික ලක්‍ෂණ අතරට පුළුල් හා මෘදු ලෙස ප්‍රවේශ විය හැකි පිවිසුම් සහ අලංකාර මංමාවත්, සුවසේ විසීමට ස්වභාවික ව නිර්මාණය කරගන්නා ස්ථාන සහ වර්‍ණ, වයනය සහ සුවඳ කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන ශාක තෝරා ගැනීමක් ඇතුළත් වේ. උද්‍යාන විද්‍යාත්මක චිකිත්සකයෙකු නිශ්චිත චිකිත්සක ප්‍රතිකාර අරමුණු සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා රෝගියෙකු ගෙවතු වගාවට හා ශාක පදනම් කරගත් ක්‍රියාකාරකම්වල නිරත කරයි.
පුනරුත්ථාපන මධ්‍යස්ථාන, රෝහල්, පාසල්, ප්‍රජා උද්‍යාන, විශ්‍රාමික මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාර වැනි විවිධ ස්ථානවල උද්‍යාන විද්‍යාත්මක චිකිත්සාව භාවිත කළ හැකිය.රෝගීන්ට චිකිත්සක සහ වෘත්තීයමය අරමුණු සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා ඔවුන් බොහෝ විට සෞඛ්‍ය සේවා වෘත්තිකයන් සහ මානසික සෞඛ්‍ය විශේෂඥයින් සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කරයි. ශාරීරික, මානසික, චිත්තවේගාත්මක හා සමාජීය ආබාධ සහිත පුද්ගලයින් සඳහා චිකිත්සක ක්‍රමයක් ලෙස උද්‍යාන විද්‍යාවේ සුවිශේෂී වටිනාකම් වැඩි වැඩියෙන් විශාල පර්යේෂණ සමූහයක් සහතික කරයි, මන්ද ශාක වෙනස් නොවන හා තර්ජනාත්මක නොවන අතර ඕනෑ ම කෙනෙකුට මෙම මාධ්‍යය සාර්ථකව භාවිතා කළ හැකි ය. පුද්ගලයාගේ වයස හෝ බුද්ධිය, ජාතිය, ආගම සහ සංස්කෘතික පසුබිම කුමක් වුවත් රැකවරණය සපයන ඕනෑ ම අයෙකුට ශාක ප්‍රතිචාර දක්වන බැවින්, ආබාධ සහිත පුද්ගලයින් පුනරුත්ථාපනය කිරීම සඳහා මෙම ගෙවතු වගා ප්‍රතිකාරය වැදගත් වේ.
මූලික වශයෙන් ගෙවතු වගා ප්‍රතිකාර ක්‍රමය කොටස් තුනකට බෙදිය හැකි ය: වෘත්තීය, චිකිත්සක සහ සමාජ යනාදී වශයෙන්.
වෘත්තීය උද්‍යාන විද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාරය
වෘත්තීය උද්‍යාන විද්‍යාත්මක චිකිත්සාව යනු රැකියාවක හෝ සේවා ස්ථානයක භාවිතා කළ හැකි කුසලතා ඉගැන්වීම සහ හැසිරීම් වර්ධනය කිරීම යි. වෘත්තීයමය ප්‍රතිකාරවලට භාජනය වන පුද්ගලයින්ට හරිතාගාර, එළවළු වගාව, වෘක්‍ෂ රැකබලා ගැනීම මෙන් ම පැල තවාන් දැමීම, අලෙවිය ගැන ඉගෙන ගැනීමට හැකි ය. වෘත්තීය චිකිත්සාව උගන්වන ක්‍රියාකාරකම්වලින් සමන්විත වන්නේ පැල නැවත ස්ථාන ගත කිරීම, ජලය දැමීම සහ ඒවා රැකබලා ගැනීම යනාදිය යි. වෘත්තීය උද්‍යාන විද්‍යා ප්‍රතිකාර මඟින් මිනිසුන්ට පැලෑටි සමඟ වැඩෙන ආකාරය සහ වැඩ කරන ආකාරය ගැන කියා දෙන අතර මානසිකව හා මූල්‍යමය වශයෙන් තමන්ට ආධාර වන බව ඉගෙන ගනී.
චිකිත්සක උද්‍යාන විද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාරය
චිකිත්සක උද්‍යාන විද්‍යාත්මක චිකිත්සාව වෛද්‍ය සහ රෝග සුව කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇත. චිකිත්සක උද්‍යාන විද්‍යා ප්‍රතිකාරය තුළ විශ්වාසය නම් ස්වභාව ධර්මයේ සිටීම ප්‍රතිස්ථාපන ගුණ ඇති කරන බවයි. ශාරීරික ක්‍රියාකාරකම්, සමාජ කුසලතා වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා චිකිත්සක උද්‍යාන විද්‍යාව භාවිතා කළ හැකි ය. චිකිත්සක උද්‍යාන විද්‍යාව ඇතුළත් ක්‍රියාකාරකම් පුළුල් ලෙස වෙනස් වේ. සමහර ක්‍රියාකාරකම්වලට ඇතුළත් වන්නේ: හෑරීම සහ ජලය දැමීම, පැළෑටි වර්ධන හා වෙනස් වීම් පිළිබඳ නිරීක්ෂණය කිරීම, ශාක ජීවන චක්‍රය මිනිස් ජීවිතයට සම්බන්ධ කිරීම සහ බීජ ආරම්භ කිරීම වැනි පුනරාවර්තන ක්‍රියාවන් ය. ඔවුන්ගේ පැළෑටිවල නව වර්ධනයක් ඇතිවන ආකාරය වැනි දේ පිළිබඳ ව රැකබලා ගන්නන් තුළ උද්‍යෝගයක් ඇති කළ හැකි අතර උද්‍යාන විද්‍යාත්මක කටයුතු කෙරෙහි විශ්වාසය ඇති කළ හැකිය. චිකිත්සක උද්‍යාන විද්‍යාව මනස හා ශරීරය කෙරෙහි ඇති කරන බලපෑම මෙන් ම කුඩා අවකාශයන්හි දී එහි ඇති හැකියාව නිසා අවම පහසුකම් යටතේ වුව ද චිකිත්සක උද්‍යාන විද්‍යාව ආකර්ශනීය විකල්පයක් වේ. මානසික අවපීඩනය සහ කාංසාව, ආතතිය අඩු වීම මෙන් ම ජීවිතයේ ගුණාත්මකභාවය ඉහළ යාම, ප්‍රජා හැඟීම වැනි පුළුල් පරාසයක සෞඛ්‍ය ප්‍රතිඵල ගෙවතු වගාව තුළින් සැලකිය යුතු ධනාත්මක සම්බන්ධතාවයක් දක්නට ලැබේ.
සමාජ උද්‍යාන විද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාරය
සමාජ උද්‍යාන විද්‍යාත්මක චිකිත්සාව විවේකය සහ ජීවන තත්ත්වය ඉහළ නැංවීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇත. සමාජ උද්‍යාන විද්‍යා චිකිත්සාව මඟින් වැඩෙන ශාක කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන සහ ආධාරක පද්ධතියක් ලබා දෙන අතරම ස්වයං-විශ්වාසය උගන්වන ප්‍රජාවක් නිර්මාණය කිරීමට ක්‍රියා කරයි. සමාජ උද්‍යාන විද්‍යාත්මක දැනුම හා ප්‍රවීණතාවයේ තවත් අංගයක් නම් රෝගීන්ට සහ සාමාන්‍ය ජනතාවට වස විසවලින් තොර ආහාර වේලක් ලබා දීමට සහ රෝග සුව කිරීමට විවිධ ඖෂධ පැළෑටි සහ කුළුබඩු එකතු කළ හැක්කේ කෙසේ ද යන්න පිළිබඳ ව අවබෝදයක් ලබා දීම යි.
ප්‍රතිලාභ
වගාවට නැඹුරු වීමෙන් මිනිසුන්ට වගකීම සහ අරමුණ පිළිබඳ හැඟීමක් ඇති වේ. ගෙවතු වගාව චාලක කුසලතා වැඩි දියුණු කිරීමට උපකාරී වන අතර සොබාදහම අතර සිටීම ආත්මය සුවපත් කිරීමේ හැකියාව ඇති කරයි. සමහර අධ්‍යයනවලින් පෙනී යන්නේ මෙය එළිමහනේ සිටීමෙන් ඔබට හිරු එළිය වැඩි වන අතර විටමින් ඩී ඇති බව යි. රැකවරණය ලබා දීමේ කාර්යභාරය මිනිසුන්ට තම ආත්ම අභිමානය ඉහළ නැංවීමට ඉඩ සලසයි. දැඩි හිරිහැර කිරීම හෝ පහරදීම වැනි මානසික අවපීඩනයෙන් හෝ අතීත කම්පනවල කැලැල්වලින් පෙළෙන අයට මෙය ඉතා වැදගත් වේ. ගෙවතු වගා ප්‍රතිකාරය (HT) අන් අය සමඟ සමාජ සම්බන්ධතා සහ නව අවශ්‍යතා වර්ධනය කිරීමට දිරිමත් කරනු ලබයි.
උද්‍යාන විද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාර මගින් මනෝභාවය වැඩි දියුණු කරන අතර එය මානසික ආතතිය අවම කිරීම සඳහා ප්‍රයෝජනවත් මෙවලමක් විය හැකි බව යෝජනා කරයි. එබැවින්, හෘදවාහිනී රෝග සඳහා ආතතිය දායක වන තාක්, මෙම සොයාගැනීම් හෘද පුනරුත්ථාපන ක්‍රියාවලියේ ඵලදායී අංගයක් ලෙස උද්‍යාන විද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාරයේ කාර්යභාරය සහාය වේ.
- ව්‍යායාම කිරීමෙන් සහ සංචලතාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා මාංශ පේශි භාවිතා කිරීමට හෝ ශක්තිමත් කිරීමට ඉගෙනීම තුළින් ශාරීරික සෞඛ්‍යය යහපත් වේ.
- අරමුණ සහ ජයග්‍රහණය පිළිබඳ හැඟීමක් තුළින් මානසික සෞඛ්‍ය වැඩි දියුණු කිරීම
- අන් අය සමඟ සම්බන්ධ වීමේ අවස්ථාව – හුදෙකලා වීමේ හෝ බැහැර කිරීමේ හැඟීම් අඩු කිරීම
- රැකියා සෙවීමේ අවස්ථා වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා නව නිපුණතා ලබා ගැනීම
- සොබාදහම සමඟ සම්බන්ධ වීම සහ එළිමහනේ රැදී සිටීම ගැන හොඳ හැඟීමක් ඇති වේ.
සංජානන ප්‍රතිලාභ:
- නිරීක්ෂණය දිරිමත් කිරීම
- දැනුම වැඩි කිරීම
- නව කුසලතා ලබා ගැනීම
- මතකය උත්තේජනය කිරීම
- අවධානය වැඩි කිරීම
සමාජ ප්‍රතිලාභ:
- සන්නිවේදන කුසලතා වැඩි දියුණු කිරීම
- කණ්ඩායම තුළ සහ පිටත අන්තර් ක්‍රියාකාරිත්වය වැඩි කිරීම
- චිත්තවේගී ප්‍රතිලාභ:
- ආත්ම වටිනාකම, විශ්වාසය සහ ආත්ම අභිමානය පිළිබඳ හැඟීම් වැඩි කිරීම
- උනන්දුව සහ උද්යෝගය ප්රවර්ධනය කිරීම
- නිර්මාණාත්මක ක්‍රියාවලිය ප්රවර්ධනය/තෘප්තිමත් කිරීම
- ආක්‍රමණශීලී බව හෝ ආතතිය දුරු කිරීම
භෞතික ප්‍රතිලාභ:
- ව්‍යායාම ලබා දීම
- ADL (දෛනික ජීවිතයේ ක්‍රියාකාරකම්) කුසලතා වැඩි කිරීම
- සියුම් හා චාලක කුසලතා වර්ධනය/වැඩි කිරීම
- අක්ෂි සම්බන්ධීකරණය වැඩි කිරීම
- කායික වාසි:
- අඩු රුධිර පීඩනය
- අඩු හෘද ස්පන්දන වේගය
- කෝටිසෝල් මට්ටම අඩු කිරීම
- මානසික ආතතිය දුරු කිරීම
ඉහත සදහන් පරිදි ගෙවතු වගා ප්‍රතිකාරය මගින් ප්‍රතිලාභ රැසක් ලබාගත හැකි ය.
