ශ්‍රී ලංකාවේ මිනිසුන් තමන්ගේ දවස ගතකරන්නේ කොහොම ද? | How Sri Lankans spend their day?

ජන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව පළ කළ වාර්තාවක් ඇසුරින්.

හැඳින්වීම

ශ්‍රී ලංකාවේ මිනසුන් තමන්ගේ දවස ගත කරන්නේ කොහොම ද? කියන ප්‍රශ්නය බැලූ බැල්මට සරල ප්‍රශ්නයක් විය හැකි ය. එ මෙන් ම ඊට ඇති පිළිතුරු ද පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට සාපේක්ෂ විය හැකි ය. කෙසේ වෙතත් වර්තමාන සමාජ ක්‍රමය තුළ එදිනෙදා කටයුතුවල දී පුද්ගලයන් තමන්ගේ කාලය වෙන් කර ගන්නේ කෙසේ ද? වැඩි කාලයක් වෙන් කරනු ලබන ක්‍රියාකාරකම් මොනවා ද? යම් ක්‍රියාකාරකමකට වැඩි වේලාවක් ගත කරන සමාජ තීරුව කුමක් ද? යනාදි විවිධ ගැටලු සඳහා පොදුවේ පිළිතුරු ලබා දිය හැකි ද යන්න සලකා බැලිය යුතු ය. ඒ අනුව මෙම වියුණු අඩවි සටහන මගින් අරමුණ කර ඇත්තේ ජන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව පළ කළ වාර්තාවක් ඇසුරින් ශ්‍රී ලංකාවේ මිනිසුන් තමන්ගේ දවස ගත කරන්නේ කොහොම ද යන්න සංඛ්‍යානමය දත්ත මත පදනම් ව විමසීම ය.

කාලය භාවිත කිරීම පිළිබඳ සමීක්ෂණ (Time Use Surveys – TUS) මගින් යම් කිසි කාල සීමාවක දී විවිධ සමාජ කණ්ඩායම් විවිධ කාර්යයන් සඳහා තමන්ගේ කාලය ගත කරන්නේ කෙසේ ද යන්න අධ්‍යයනය කරනු ලබයි. කාලය භාවිත කිරීම සම්බන්ධ සංඛ්‍යානමය තොරතුරු මගින් සංවර්ධනය සම්බන්ධ ක්ෂේත්‍ර පමණක් නො ව ස්ත්‍රී-පුරුෂ සමාජභාවය, සමාජ-ආර්ථික ජීවිතය වැනි අංශ ද ආවරණය කෙරේ. එම නිසා කාලය භාවිත කිරීම සම්බන්ධ අධ්‍යයනවලින් සමාජ ක්‍රමය වෙනස් වීම, සමාජ ක්‍රමය වෙනස් වීම නිසා සිදු ව ඇති බලපෑම සහ සමාජ ක්‍රමය වෙනස් වීමට දක්වන ප්‍රතිචාර ආදි විවිධ අංශ ඔස්සේ මානව සංවර්ධනය සූක්ෂ්ම ව නිරීක්ෂණය කිරීමට අවකාශ ලැබේ.

ජන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව මුල් වරට 2017 දී ශ්‍රී ලංකාව තුළ කාලය භාවිත කිරීම පිළිබඳ සමීක්ෂණයක් සිදු කොට ඇත. මෙම සමීක්ෂණය මගින් මූලික ව බලාපොරොත්තු ව ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකාව තුළ ස්ත්‍රී පුරුෂ ප්‍රජාව වේතනයක් ලබන ක්‍රියාකාරකම්වල සහ වේතනයක් නොලබන ක්‍රියාකාරකම්වල නිරත වන කාලය හා ඒ සම්බන්ධ වෙනත් තොරතුරු අනාවරණය කරගැනීම ය. ඊට අමතර ව මෙම වාර්තාව තුළ පුද්ගලයන් ස්වේච්ඡා සේවා, ගෘහස්ථ කාර්යයන්, අධ්‍යාපනය, සමාජානුයෝජනය, විනෝදය යනාදිය සඳහා කාලය වෙන් කරන්නේ කෙසේ ද යන්න පිළිබඳ තොරතුරු ඉදිරිපත් කෙරේ. මෙම සමීක්ෂණය සඳහා කුටුම්භ 6440 ක් සම්බන්ධ කරගෙන ඇති අතර ප්‍රතිචාරයකින් සංඛ්‍යාව 17,000 කි. ඔවුන් සියලු දෙනා ම අවුරුදු 10 හෝ ඊට වඩා වැඩි අය ය. දත්ත එක්රැස් කිරීමේ දී ප්‍රශ්නාවලියක් සහ දිනක් තුළ විවිධ කාලයන්හි නිරත ක්‍රියාකාරකම් දැක්වීමට දින පොතක් යොදා ගෙන ඇත. මෙම සමීක්ෂණය තුළ කාලය භාවිත කිරීම පිළිබඳ සමීක්ෂණවල දී යොදාගන්නා ජාත්‍යන්තර වර්ගීකරණය අනුව ක්‍රියාකාරකම් ඇතුළත් කර ගෙන ඇත. වේතනයක් ලබන කාර්යයන් විධිමත් අංශ තුළ ක්‍රියාත්මක වන කාර්යයන්, අවිධිමිත් අංශ තුළ ක්‍රියාත්මක වන කාර්යයන් වශයෙන් වර්ගීකරණය වේ. වේතනයක් නොලබන කාර්යයන් පොදුවේ ගෘහස්ථ ක්‍රියාකාරකම්, දරුවන් හෝ වැඩිහිටියන් රැකවරණ කටයුතු සහ ස්වේච්ඡා කාර්යයන්ගෙන් සැදුම්ලත් වේ. අධ්‍යාපනය සහ සමාජානුයෝජනය වැනි සමාජ ජීවිතයට ඇතුළත් ක්‍රියාකාරකම් සහ චිත්‍රපට බැලීම වැනි විනෝදාස්වාදයට අදාළ ක්‍රියාකාරකම් ද, නිදාගැනීම, ආහාරගැනීම සහ තමන්ගේ සනීපාරක්ෂාව සඳහා කරනු ලබන ක්‍රියාකාරකම් ද කාලය භාවිත කිරීම පිළිබඳ සමීක්ෂණය මගින් ආවරණය කර ඇත.

සමස්තයක් වශයෙන් ගැහැනු – පිරිමි භේදයකින් තොර ව අවුරුදු 10 ට වැඩි සියලු ම ශ්‍රී ලාංකිකයන් නිදාගැනීම, ආහාර ගැනීම සහ තමන්ගේ සනීපාරක්ෂාවට අදාළ ක්‍රියාකාරකම්හි නිරත වේ. සාමාන්‍යයෙන් පුද්ගලයකු දිනක් තුළ මෙම ක්‍රියාකාරකම් සඳහා පැය 10 කට වැඩි කාලයක් ගත කරනු ලබයි. එය පැය 24 ක මුළු දවසෙන් 42% කට ආසන්න වේ. වයස අවුරුදු 65 හෝ ඊට වඩා වැඩි ප්‍රජාව සැලකීමේ දී සාමාන්‍යයෙන් පැය 08 කට ආසන්න කාලයක් නින්ද වෙනුවෙන් වෙන් කරන අතර වයස අවුරුදු 20 ත් 54 ත් අතර ප්‍රජාව සාමාන්‍යයෙන් පැය 7 කට ආසන්න කාලයක් නින්ද වෙනුවෙන් වැය කරනු ලබයි. රාත්‍රී කාලයේ දී ලබා ගන්නා සාමාන්‍ය නින්ද හැර දවස තුළ වෙනත් කාලවල දී නින්ද සඳහා කාලය වෙන් කරන වයස්ගත ප්‍රජාව අඩකට වැඩි ය. ඒ අනුව වයස්ගත ජනගහනය තම නින්ද වෙනුවෙන් වැඩිපුර කාලයක් වෙන් කරන බව නිගමනය කළ හැකි ය.

සංස්කෘතික, විනෝදාත්මක, ජන සන්නිවේදන සහ ක්‍රීඩා කටයුතු

ජනගහනයෙන් දෙවනු ව වැඩි ම ප්‍රමාණයක් නිරත වන ක්‍රියාකාරකම් වනුයේ සංස්කෘතික, විනෝදාත්මක, ජන සන්නිවේදන සහ ක්‍රීඩා කටයුතු ය. මුළු ජනගහනයෙන් 89.4% ක් මෙම ක්‍රියාකාරකමක හෝ ක්‍රියාකාරකම් කිහිපයක නිරත වේ. තව ද පිරිමි ජනගහනයෙන් 90.6% ක් ද ගැහැනු ජනගහනයෙන් 88.4% ක් ද මෙම ක්‍රියාකාරකම්වල නිරත වේ. සාමාන්‍යයෙන් පිරිමි පුද්ගලයකු මෙම ක්‍රියාකාරකම් සඳහා දිනක් තුළ පැය 03 යි මිනිත්තු 18 ක් පමණ වෙන් කරන අතර ගැහැනු පුද්ගලයකු පැය 03 ක කාලයක් වෙන් කරනු ලබයි.

වයස අනුව සංස්කෘතික, විනෝදාත්මක, ජන සන්නිවේදන හෝ ක්‍රීඩා කටයුත්තක නිරත වීම සලකා බැලීමේ දී වයස අවුරුදු 60 ට වැඩි ප්‍රජාව මෙම ක්‍රියාකාරකම් වෙනුවෙන් සාමාන්‍යයෙන් පැය 04 කට ආසන්න කාලයක් ද වයස අවුරුදු 10 ත් 17 ත් අතර ප්‍රජාව පැය 3 කට ආසන්න කාලයක් ද වෙන් කරනු ලබයි. මෙම ක්‍රියාකාරකම් අතරින් මුළු ජනගහනයෙන් 72.5% ක් රූපවාහිනය නරඹන අතර විනෝදාත්මක කටයුතු අතර වැඩි කාලයක් වෙන් කරන ක්‍රියාකාරකම ද එය වේ. සාමාන්‍යයෙන් වයස අවුරුදු 10 ට වැඩි පුද්ගලයකු රූපවාහිනිය නැරඹීම  සඳහා පැය 2 යි මිනිත්තු 12 ක කාලයක් වෙන් කරනු ලැබේ. කෙසේ වෙතත් සමාජ මාධ්‍ය භාවිතය සමග මෙම තත්ත්වය කෙසේ වෙනස් වී ඇද්ද යන්න අධ්‍යයන කළ යුතු ව ඇත.

ගෙදරදොර කටයුතු

තෙවන වැඩි ම සහභාගිත්ව ප්‍රතිශතය ඇත්තේ කුටුම්භය සහ කුටම්භ සාමාජිකයින් වෙනුවෙන් වේතනයක් නොලබන ක්‍රියාකාරකම්හි නිරත වීම සඳහා ය. පිරිමි ජනගහනයෙන් 54% ක් ද ගැහැනු ජනගහනයෙන් 86.4% ක් ද වේතනයක් නොලබන ගෙදරදොර වැඩකටයුතු වෙනුවෙන් වෙන් කර ඇත. සාමාන්‍යයක් වශයෙන් වේතනයක් නොලබන ගෘහස්ථ කටයුතු වෙනුවෙන් පිරිමි පුද්ගලයකු ගත කරන පැය ගණනට වඩා පැය 3 ක් වැඩියෙන් ගැහැනු පුද්ගලයකු ඒ වෙනුවෙන් කාලය වෙන් කරයි. ඒ අනුව පෙනී යන්නේ කුටම්භය තුළ වේතනයක් නොමැති ක්‍රියාකාරකම්හි දි ගැහැනු ප්‍රජාව ඉහළ මට්ටමක දායකත්වයක් ලබා දෙන බව ය.

ගැහැනු ජනගහනයෙන් 76.4% ක් ආහාර පිළියෙළ කිරීම, ආහාර පිළිගැන්වීම, මුළුතැන්ගෙය පිරිසිදු කිරීම වැනි ක්‍රියාකාරකම්වල නිරත වන අතර සාමාන්‍යයක් වශයෙන් ඔවුන් ඒ සඳහා පැය 3 ක් ගත කරයි. පිරිමි ජනගහනයෙන් 15.4% ක් ආහාර පිළියෙළ කිරීම සම්බන්ධ ක්‍රියාකාරකම්වල නිරත වන අතර සාමාන්‍යයෙන් ඔවුන් ඒ සඳහා පැය 1 යි මිනිත්තු 18 ක් වෙන් කරයි. කුටුම්භය තුළ ආහාර පිළියෙළ කිරීමේ දී කාන්තාව වැඩි දායකත්වයක් දක්වන බවත් ඊට සාපේක්ෂ ව පුරුෂයන් අඩු දායකත්වයක් දක්වන බවත් මින් පැහැදිලි වේ.

නිවස ඇතුළත සහ වටපිටාව පිරිසිදු කිරීම, ගෙවත්තෙහි වැඩකටයුතුවල දී ද ගැහැනු ප්‍රජාව තම කාලය වැඩි වශයෙන් වෙන් කරන අතර එය ප්‍රතිශතාත්මක ව 61.4 කි. පිරිමි ප්‍රජාවෙන් 22.6% ක් පමණ මෙම ක්‍රියාකාරකම් සඳහා තමන්ගේ කාලය වෙන් කරනු ලබයි. ගෘහස්ථය තුළ ඇඳුම් සේදීම, වේලීම, මැදීම, සපත්තු පිසදැමීම වැනි ක්‍රියාකාරකම් සලකා බැලීමේ දී පිරිමි ජනගහනයෙන් 11.7% ක් ද ගැහැනු ජනගහනයෙන් 47.9% ක් ද එම ක්‍රියාකාරකම් හි නිරත වේ. මුළු ජනගහනයෙන් එම ක්‍රියාකාරම් වෙත අඩු සහභාගිත්වයක් දක්වන බව නිරීක්ෂණය වේ.

රැකියාව සහ අධ්‍යාපනය

රැකියාශ්‍රිත ක්‍රියාකාරකම් දෙස බැලුවොත් ගැහැනු පුද්ගලයකු ඒ වෙනුවෙන් ගත කරන පැය ගණනට වඩා පැය 3.5 ක් වැඩියෙන් පිරිමි පුද්ගලයකු රැකියාශ්‍රිත ක්‍රියාකාරකම් වෙනුවෙන් කාලය වෙන් කරනු ලැබේ. රැකියාශ්‍රිත කටයුතුවල නිරත පුද්ගලයෙක් සාමාන්‍යයෙන් දෛනික ව පැය 1 යි මිනිත්තු 30 කාලයක් රැකියා ස්ථානයට යාමට සහ නිවසට ඒමට ගත කරනු ලබයි.

වයස අවුරුදු 10 ත් 17 ත් අතර වයස්වල පසුවන පිරිමි ජනගහනයෙන් 90.9% ක් අධ්‍යාපන කටයුතුවල නිරත වන අතර ගැහැනු ජනගහනයෙන් 92.5% ක් අධ්‍යාපන කටයුතුවල නිරත වේ. පිරිමි පුද්ගලයෙක් සාමාන්‍යයෙන් පැය 8 යි මිනිත්තු 36 ක කාලයක් අධ්‍යාපන කටයුතුවල නිරත වන අතර ගැහැනු පුද්ගලයෙක් සාමාන්‍යයෙන් පැය 09 යි මිනිත්තු 06 ක කාලයක් අධ්‍යාපන කටයුතුවල නිරත වේ. මේ අනුව පෙනී යන්නේ පිරිමි පුද්ගලයකුට සාපේක්ෂ ව ගැහැනු පුද්ගලයකු අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් වෙන් කරන කාලය යම් පමණකට වැඩි බව ය.

මූලාශ්‍ර:

Department of Census and Statistics, Sri Lanka Time Use Survey Final Report – 2017. Retrieved from:

http://www.statistics.gov.lk/Resource/PressReleases/TUS_FinalReport_2017.pdf

ජී. පී. සුරේෂ් නාලක
සමාජ සංඛ්‍යාන අධ්‍යයනාංශය