ගාසා තීරයේදී අළු වී ගිය මාධ්‍ය නිදහස

ඊශ්‍රාලය සහ පලස්තීනය අතර මීට සති කිහිපයකට පෙර ආරම්භ වූ ගැටුම්, සටන් විරාමයක් ප්‍රකාශයට පත්වීමත් සමඟ මේ වන විට සමනය වී තිබේ. ගැටුම් හේතුවෙන් බියකරු අත්දැකීම් රැසකට මුහුණ දුන් දෙරටේම වැසියන්ට මෙය මහත් අස්වැසිල්ලක් වි හමාරය. ලොව පුරා විසිරී සිටින ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සහ ජනමාධ්‍ය ආයතනවල අවධානය දිනාගන්නා සිදුවීම් රැසක් ගැටුම් පැවති ප්‍රදේශ තුළ සිදුවිය. ජනමාධ්‍ය වලට එරෙහිව එල්ලවන තර්ජන පිළිබඳ දත්ත ලැයිස්තු ඉහළ නංවමින් 2021 මැයි මස 15 වන දින ගාසා තීරයේ පිහිටා තිබූ අල්ජලා ( Al-Jalaa) ගොඩනැගිල්ල ඊශ්‍රායල් ගුවන් ප්‍රහාර හමුවේ බිමට සමතලා වීම ඒ අතරින් ප්‍රධාන වේ. එම ගොඩනැඟිල්ල තුළ අල් ජසීරා ප්‍රවෘත්ති ජාලය( Al Jazeera News Channel), ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් පුවත් සේවය (Associated Press) මෙන්ම තවත් විදෙස් මාධ්‍ය ආයතන ගණනාවක කාර්යාල පිහිටා තිබුණි. මීට අමතරව ඊශ්‍රායල් ගුවන් ප්‍රහාර හමුවේ විනාශ වූ තවත් ගොඩනැගිලි කිහිපයක් (Al- Henday, Al-Jawhara, Al- Shorouk ) තුළ දේශීය මෙන්ම විදේශීය මාධ්‍ය ආයතන පිහිටා තිබුණි.

Source : Al Jazeera

දරුණු යුද ගැටුම් හමුවේ සිය ජීවිත අවදානම ද නොතකමින් නොබියව රාජකාරි කරමින් සිටි ජනමාධ්‍යවේදීන්ට එල්ල කරන ලද මෙම ප්‍රහාරය පිළිබඳව මුළු ලෝකයේම අවධානය යොමු වී තිබේ. විචාරකයන් චෝදනා කරන්නේ පලස්තීන වැසියන් වෙත ඊශ්‍රායලය විසින් එල්ල කරනු ලබන ප්‍රහාර හමුවේ සාමාන්‍ය වැසියන් මුහුණපා සිටින සැබෑ තත්ත්වය පිළිබඳව විදෙස් මාධ්‍ය ආයතන විසින් ලෝකයට කරුණු හෙළි කිරීම වැළැක්වීම මෙම ප්‍රහාරයේ අරමුණ බවයි.

ජනමාධ්‍ය නිදහසට එල්ල වූ තර්ජන

මුළු මහත් ලෝකයම ජනමාධ්‍ය නිදහස සමරනු ලබන දිනය යෙදී තිබුණු මැයි මස 3 වන දා ට ආසන්න දිනක දි මාධ්‍ය ආයතන වෙත එල්ල වූ මෙම ප්‍රහාරය හේතුවෙන් ජනමාධ්‍ය නිදහස පිළිබඳ අමිහිරි අත්දැකීමක් ඉතිහාසයට එක් විය. තොරතුරු නිදහසේ ගලා යෑම (free flow of information ) සඳහා ඉඩකඩ සලසා දීම ‍ ප්‍රජතන්ත්‍රවාදී රාමුවක් තුළ අත්‍යාවශ්‍යය කරුණකි. නිදහසේ තොරතුරු ගවේෂණය කර ජනමාධ්‍ය හරහා එම තොරතුරු සමාජගත කිරීමට ඉඩ සලසා දීම හරහා ජනමාධ්‍ය නිදහස අර්ථවත් වේ.

මානව හිමිකම් පිළිබඳ විශ්ව ප්‍රකාශනයේ 19 වන වගන්තිය (Universal Declaration of Human Rights) පහත සඳහන් පරිදි වේ.

“තම මතය දැරීමේ හා ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහසට අයිතියක් සෑම කෙනෙකුටම ඇත. බාධා කිරීම් වලින් තොරව මතිමතාන්තර දැරීමේත්, දේශ සීමා නොසලකා කවර හෝ මාධ්‍යයක් මගින් තොරතුරු හා අදහස් සෙවීමේ, ලබාගැනීමේ හා බෙදාහැරීමේ නිදහස මේ අයිතියට ඇතුළත්ය.”

“Everyone has the right to freedom of opinion or expression; this right includes freedom to hold opinion without interference and to send, receive and impart information and ideas through any media regardless of frontiers.”

මීට අනුව තොරතුරු හුවමාරු කර ගැනීම, බෙදාහැරීම සහ තොරතුරු දැන ගැනීමට ඇති අයිතිය විශ්ව අයිතිවාසිකමක් ලෙස සහතික කර ඇත. ඊට බාධා පැමිණවීම කිසිසේත් නොකළ යුතු ය. එනමුත් ගාසා තීරයේ සිදුවන්නේ කුමක් ද යන්න පිළිබඳ ලොවට තොරතුරු අනාවරණය කිරීමට සූදානමින් සිටි ජනමාධ්‍යවේදීන් සිය කාර්යාල වලින් එළවා දමමින්, මාධ්‍ය ආයතන පිහිටා තිබූ ගොඩනැගිලි විනාශ කරමින් එල්ල කළ ප්‍රහාරය මගින් ලොව දසත විසිරි සිටින දහස් සංඛ්‍යාත ජනතාවගේ මාධ්‍ය නිදහස උල්ලංඝනය කිරීම ඉතා අවාසනාවන්ත තත්ත්වයකි.

අන්තර්ජාතික ප්‍රවෘත්ති සේවා

සන්නිවේදන තාක්ෂණයේ දියුණුවත් සමඟ වර්තමානයේ අප ජීවත් වන්නේ විශ්ව ගම්මානයක් ( Global Village) තුළය. අප ආසියාවේ ජීවත් වුවද යුරෝපයේ සහ ඇමරිකාවේ මෙන්ම ලෝකයේ සෑම අස්සක් මුල්ලක් තුළම සිදු වන සියලු තොරතුරු එසැනින් වර්තමානයේ අප වෙත ළඟා වෙයි. ජනමාධ්‍ය ආයතන විදෙස් තොරතුරු සපයා ගනු ලබන්නේ අන්තර්ජාතික ප්‍රවෘත්ති සේවා මගිනි. අතීතයේ දී රොයිටර් පුවත් සේවය (Reuter), ඒ. එෆ්. පී. ( Associated France Press) සහ ඒ. පී. ( Associated Press) වැනි පුවත් සේවාවන් මෙන්ම සී.එන්.එන්. ( C.N.N.-Cable News Network) සහ බී.බී.සී. (BBC-British Broadcasting Company ) වැනි රූපවාහිනී නාලිකා ශ්‍රී ලංකාව තුළ මෙන්ම ලෝකය පුරා කැපී පෙනුණු ප්‍රවෘත්ති මූලාශ්‍ර විය. මේ වන විට අන්තර්ජාලය ද අන්තර්ජාලය මූලික කරගත් පුවත්ජාලයන් ද, සමාජ මාධ්‍ය ද ඒ අතරට එක්වී තිබේ.

අල් ජසීරා මාධ්‍ය ජාලය සහ ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් පුවත් සේවය

එක්සත් අරාබි එමීර් රජයේ ද මූල්‍ය අනුග්‍රහය යටතේ 1996 වසරේ දී ආරම්භ වූ අල් ජසීරා පුවත් නාලිකාව ( Al Jazeera News Channel) අරාබි භාෂාවෙන් ප්‍රවෘත්ති සහ සජීවි විකාශන ලබාදෙන ස්වාධීන මාධ්‍ය ආයතනයක් ලෙස ස්ථාපනය විය. 2006 වසරේදී අල් ජසීරා ඉංග්‍රීසි පුවත් විකාශන සේවාව ද ආරම්භ කිරීමත් සමඟ මෙම මාධ්‍ය ජාලයෙහි ව්‍යාප්තිය පුවත් නාලිකා දහයක් දක්වා වර්ධනය විය. මේ වන විට ලෝකය පුරා මධ්‍යස්ථාන 70ක සිට සිය විකාශන කටයුතු සිදු කරනු ලැබේ. ලොව පුරා විසිරි සිටින ‘ හඬක් නැති’ මිනිසුන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම සිය මෙහෙවර කොට ගනිමින් ක්‍රියාත්මක වන අල් ජසීරා මාධ්‍ය ජාලය මේ වන විට මුළු ලෝකයේම අවධානය දිනාගෙන සිටින්නේ විකල්ප අදහස් සමාජගත කරන මාධ්‍ය ආයතනයක් ලෙසිනි. එමෙන්ම 1846 වසරේදී ආරම්භ වූ ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් පුවත් සේවය මේ වන විට ලෝක පුවත් සේවාවක් ලෙසින් (Global News Organization) ක්‍රියාත්මක වේ. ලොව පුරා පිහිටා ඇති ස්ථාන 250ක සිට මෙම මාධ්‍ය ජාලය තොරතුරු සන්නිවේදනය කරනු ලැබේ. ලෝකයේ ප්‍රධාන පුවත් ආයතන දහය අතරට පසුගිය වසරේ ද (2020) අල් ජසීරා සහ ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් පුවත් සේවය අයත් විය. මෙවන් බලවත් පුවත් ආයතන දෙකක් ද ඇතුළුව දෙස් විදෙස් මාධ්‍ය වෙත එල්ල වූ ප්‍රහාරයන් මගින් කියාපාන්නේ යුද්ධයකදී භාවිත කරනු ලබන මිසයිලවලට වඩා බලයක් ජනමාධ්‍ය සතු වන බව සියල්ලන්ම දන්නා බව නොවේ ද?

ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ:

1. ශ්‍රී ලංකා පුවත්පත් මණ්ඩලය. (1998), පුවත්පත් කලා සමීක්ෂා II, කොළඹ: ශ්‍රී ලංකා පුවත්පත් මණ්ඩලය

ඉමේෂා ධර්මසේන
සිංහල සහ ජනසන්නිවේදන අධ්‍යයනාංශය