කොරෝනා වසංගතයට මුවා වූ වකුගඩු ජාවාරම

“බොර දියේ මාළු බෑම”

මානව සංහතියේ සමාරම්භය අපරාධ ඇතිවීමේ ආරම්භය සනිටුහන් කරයි. ස්වාභාවික ව්‍යසනයන් ගෙන් සිදුවන සමාජ හානිය ව්‍යසනයේ ස්වභාවය අනුව ප‍්‍රමාණාත්මකව වෙනස් වුවද එමගින් සිදුවන හානිය බොහෝවිට භෞතිකව මැනිය හැකිය. භෞතික සම්පත් විනාශ වීම මත සිදුවන පුද්ගල ජීවිතයේ ගුණාත්මකභාවය අඩුවීම එහි තවත් අන්තයකි. නමුත්, හුදෙක්ම මානව ක‍්‍රියාකරකමත් ලෙස හඳුනාගත හැකි අපරාධ පොදුවේ භෞතික හා මානව ජීවිතයේ ගුණාත්මකභාවයට පහර එල්ල කරනු ලබයි. භෞතික සංවර්ධනයේ මන්දගාමීත්වයට මෙන්ම පුද්ගල ජීවිතය ද විසංවිධානකාරීත්වයට ලක් කරන අපරාධ, මෙන්ම පාලනය හා නිවාරණය සම්බන්ධ කතිකාවද මානවයාගේ ආරම්භය තරම්ම පැරණි ය. අපරාධයන්ගෙන් සිදුවන හානිය අවම කිරීමට සමාජය විසින් විධිමත් සංවිධාන පිහිටුවීමට පෙර අවිධිමත් ක‍්‍රමෝපායන්ද භාවිත කරන ලදී. කෙසේ වෙතත් මානව පරිණාමයට සාපේක්‍ෂව සමාජය දියුණු වූවා සේම, ඒ දෙකටම සමගාමීව අපරාධ ද පරිණාමය වූ බව නොරහසකි.

මානව සමාජයේ අඳුරු යුගයක්වන, මිනිසා ගේ උපත සමග අනාගතය තීරණය කළ වහල් යුගය අසම්මත යැයි සලකා එය මුලිනුපුටා දමා ශත වර්ෂ ගණනාවක් ගෙවී අවසන් ය. එකල මිනිසුන් වහලුන් ලෙස හංවඩු ගසමින් භාණ්ඩ ලෙස වෙනත් පාර්ශ්වයන්ට විකුණමින් වහල් හිමියෝ ලාබ ලැබූහ. මානව අයිතිවාසිම් පිළිබඳ සංකල්පය සමාජගතවීමත් සමග වහල් වෙළෙඳාම අවසන් වීමත්, ඒ සඳහා පුරෝගාමී වූවන් වීරයන් ලෙස සැලකීමත් අන්තර්ජාතිකව සමරන සිදුවීමක්බවට පත්ව ඇත. නමුත් එදා නාමිකව අවසන්වූ වහල් වෙළෙඳාමේ නූතන ස්වරූපය අද සමාජය වසා සිටින පිළිලයක් බවට පත්ව ඇත. එය තැනැත්තන් වෙළෙඳාම හෙවත් මිනිස් වෙළෙඳාම නම් වේ.

පැවති වහල් වෙළෙඳාම යුග කිහිපයක් අනුව පරිණාමය වූ අතර වහල්භාවය උපතින් උරුම වූ යුගයක් මෙන්ම ස්වේච්ඡාවෙන් වහල්භාවයට ඉදිරිපත් වූ යුගයක්ද, ප‍්‍රසිද්ධියේ පවත්වන වෙන්දේසි කිරීම් තුළ වහලුන් භාණ්ඩයක් ලෙස හුවමාරුවට බඳුන්වන යුගයක් ද පැවති බවට ඉතිහාසය සාක්‍ෂි දරයි. ප‍්‍රවාහන ක්ෂේත්‍රයේ ව්‍යාප්තිය, වටිනාකමේ මිනුම් දණ්ඩක් ලෙස මුදල් භාවිතය වැනි සමාජ බලවේග හමුවේ නව ක‍්‍රමවේද උපයෝගී කරමින් සිදුකෙරෙන නව වහල් වෙළෙඳාමේ පවතින සුවිශේෂත්වය වන්නේ විවිධ මුහුණුවර ඔස්සේ ලොව පුරා ව්‍යාප්ත වී තිබීමය. මිනිස් වෙළෙඳාම බරපතල අපරාධයක් ලෙස හඳුනාගත හැකි අතර එය මානව හිමිකම් උල්ලංඝණය කරනු ලබන්නක්ද වේ. සෑම වසරකම දහස් ගණනින් පුරුෂයන්, කාන්තාවන් මෙන්ම දරුවන්, තම මවු රටේදී හෝ වෙනත් රටකදී මිනිස් වෙළෙඳාම්කරුවන්ගේ ග‍්‍රහණයට ලක්වන බව වාර්තා වේ. වර්තමාන ලෝකයේ සෑම රටක්ම පාහේ මිනිස් වෙළෙඳාම ශීඝ්‍රයෙන් ව්‍යාප්ත වන අපරාධයක් ලෙස හඳුනා ගෙන ඇත.

මිනිස් වෙළෙඳාම

රැකියාවක් හෝ වෙනත් ප‍්‍රතිෂ්ඨාවක් ලබා දෙන බවට පොරොන්දු වෙමින් බඳවා ගන්නා පුද්ගලයෙකු නීත්‍යනුකූල හෝ නීත්‍යනුකූල නොවන මාර්ගයක් ඔස්සේ දේශසීමාව තරණය කොට, පොරොන්දු වූ ආකාරයේ රැකියාවක් සහ නිසි වැටුපක් නොගෙවා සූරා කෑමකට ලක් කරන්නේ නම් එය මිනිස් වෙළෙඳාම නම් අපරාධ වරද යටතට ගැනේ. මෙසේ සිදුවන මිනිස් වෙළෙඳාමට ලක්වීම සම්බන්ධව නියත සංඛ්‍යාත්මක මිනුමක් හඳුනාගත නොහැකි වුවත් මධ්‍යස්ථ ගණනය කිරීම් අනුව වාර්ෂිකව මිලියන 2.5 ක් පමණ කාන්තාවන්, ළමයින් හා පුරුෂයන් විවිධ උපක‍්‍රම භාවිතයෙන් හෝ බලහත්කාරයෙන් දේශසීමාවන්ගෙන් බැහැරදී මිනිස් වෙළෙඳාමේ ගෙදුරු බවට පත්වන අතරම තවත් පිරිසක් සිය රට තුළදීම වින්දිතභාවයට පත්වන බව හඳුනාගෙන ඇත. බොහෝ අවස්ථාවලදී මිනිස් වෙළෙඳාම නම් අපරාධ වරද හඳුනා ගැනීමේ දුෂ්කරතා පවතින අතර අපරාධකරුවන්ට එරෙහිව නීතිය ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේදී මෙය දැඩි ගැටළුවක් බවට පත්වී ඇත. සංක‍්‍රමණය හා බැඳි තවත් අපරාධයක් වන මිනිස් ජාවාරම යන අපරාධ වරද සමග මිනිස් වෙළෙඳාම ගැටෙන ආකාරය හඳුනාගත හැකිය. නමුත් මිනිස් වෙළෙඳාම හා මිනිස් ජාවාරම යනු සමානතා සහිත වුවත් එකිනෙක අතිඡේදනය වන අපරාධ වර්ග දෙකක් බව නෛතික විග‍්‍රහ අනුව පැහැදිලි වේ.

මිනිස් ජාවාරම

වෙළෙඳාම හා ජාවාරම යන වචනවල පදාර්ථ සමාන ලෙස හඳුනාගත හැකි වුවද ඒ අතර පැහැදිලි වෙනසක් පවතී. දේශසීමාන්තර සංවිධානාත්මක අපරාධ පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන් ගේ සම්මුතියට අනුව මිනිස් ජාවාරම යනු නීති විරෝධී ලෙස දේශ සීමා තරණය කිරීමට හා නීති විරෝධී ලෙස රටකට ඇතුළුවීමට සහය දීමේ ක‍්‍රියාවලියයි. එබැවින් මිනිස් ජාවාරමේදී සෑම විටම අන්තර්ජාතික තත්ත්ව පවතින අතර එය ප‍්‍රධාන වශයෙන් රජයකට එරෙහිව ඇති කරනු ලබන තත්ත්වයක් මිස පුද්ගලයෙකුට එරෙහිව එනම් මිනිස් ජාවාරමට ලක්වන පුද්ගලයාට එරෙහිව සිදුවන්නක් නොවේ

වකුගඩු ජාවාරම

මිනිස් වෙළෙඳාම යන අපරාධය සූරා කෑම යන ප‍්‍රතිඵලයෙන් අවසන් වේ. එම සූරා කෑමේ ස්වරූපය අනුව මිනිස් වෙළෙඳාමේ ආකාර හතරක් පවතී.
1. බලහත්කාරී ශ‍්‍රම වෙළෙඳාම (Trafficking for forced labour)
2. ලිංගික සූරාකෑම සඳහා කාන්තාවන් වෙළෙඳාම (Trafficking in women for sexual exploitation)
3. සංචාරක කර්මාන්තය ආශ‍්‍රිතව ළමයින් වාණිජ ලිංගික සූරාකෑම සඳහා වෙළෙඳාම (Commercial sexual exploitation of children in tourism)
4. ශරීර අවයව, පටක හා සෛල වෙළෙඳාම (Trafficking for organs, tissue, and cells)

බොහෝවිට සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල දරිද්‍රතාවෙන් පෙළෙන ජනතාව වකුගඩු ජාවාරමේ ගොදුරු බවට පත් වෙති. මිනිස් වෙළෙඳාම යන අපරාධ වරද සංගෘහිත වන බඳවා ගැනීම, ප‍්‍රවාහනය හා සූරා කෑම යන අංග තුන සෘජුව සම්පූර්ණ කරමින් මෙතෙක් කල් පැවත ආ වකුගඩු ජාවාරම කොරෝනා වසංගතයත් සමගම වෙනස් මුහුණුවරක් ගෙන ඇත.

කොරෝනා මරණ සම්බන්ධව පශ්චාත් මරණ පරීක්‍ෂණ විශේෂ පර්යේෂණ අවස්ථාවලදී හැර සිදු නොකිරීම හේතුවෙන් වකුගඩු ජාවාරම්කරුවන් කොරෝනා නොවන රෝගීන්ගේ අවයව ලබාගෙන කොරෝනා ආසාධිත මරණ ලෙස සලකා ආදාහනය කරමින් පවතින බව ඉන්දියාව වැනි රටවලින් වාර්තා වේ. මෙහිදී පැන නගින නෛතික ගැටලුව වන්නේ මිනිස් වෙළෙඳාමේ එන බඳවා ගැනීම යන්නෙන් වින්දිතයාගේ කැමැත්ත ජනනය වීමත්, කොවිඞ් රෝගීන් ලෙස රෝහල්ගතවන පිරිස් එම කැමැත්ත ලබා දුන්නේද යන්න ව්‍යංග්‍යවත් වන්නේද යන්නයි.

ජීවත්ව සිටින පුද්ගලයෙකුට ස්වකීය ජීවිතය නැති කරගැනීමට නීතියෙන් අවසර නැත. ඒ ආකාරයටම මියගිය පුද්ගයයෙකුටද අයිතිවාසිකම් හිමි ය. මිය ගිය තැනැත්තෙකුගේ අවසන් කැමැත්ත අනුව අවසන් කටයුතු සිදු කරන්නේද එම තැනැත්තා ජීවත්ව සිටියදී එම ශරීර කොටස් දන්දීමට කැමැත්ත පළ
කළා නම් පමණක් එම කොටස් ලබා ගැනීමටද කටයුතු කරන්නේ එබැවිනි.

රොහල් ගත කිරීමෙන් වෛද්‍ය ප‍්‍රතිකාර ගැනීමට එම තැනැත්තාගේ හෝ ඥාතීන්ගේ තැමැත්ත නිරායාසයෙන් විෂද වුවද එය මිනිස් වෙළෙඳාමක් ලෙස ශරීර අවයව ජාවාරමට ලබා දුන් කැමැත්තක් ලෙස බල නොපවත්වන්නේ නම් මිනීමැරීම යන අපරාධ වරද ඔස්සේ හෝ මෙවැනි ගෝලීය වසංගතයක් නිධානයක් කරගත් වකුගඩු ජාවාරම්කරුවන්ට දඩුවම් පැමිණවිය යුතුය. දුගියෙක් මීයෙකුගේ මළකුණ විකුණා සිටුවරයෙක් වූ අකාරය ප‍්‍රශංසනීය වුවත් අසරණ රෝගීන්ගේ වකුගඩු විකුණා සිටුවරුන් වන පිරිස් සඳහා නෛතික මැදිහත්වීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.

අවයව ජාවාරමට විශේෂඥ දැනුම අවශ්‍ය වීම මත මෙතෙක් කල් පුද්ගලයා අපරාධකරුවෙකු වීම සඳහා පෙලඹෙන හේතු අතර පැවති අඩු අධ්‍යාපනය යන සාධකය නිශේධනය වන බව පෙනේ. අපරාධකරු සෑම විටම නීතියට ඉදිරියෙන් සිටී. මන්ද යත් නීතිය යම් සිදු වීමක් අපරාධයක් ලෙස හඳුනා ගන්නේ අදාළ අපරාධය සිදු වූ පසු එය නැවත නොවීම පිණිස වීමයි. අපරාධකරු බිහි වන්නේ නීතිය පැණ වූ තැන සිටයි. පසුගිය කලෙක වඳ සැත්කම් සම්බන්ධව සමාජයේ ඇති වූ විරෝධය වකුගඩු ජාවාරම සම්බන්ධයෙන් ද අත්‍යවශ්‍ය වී ඇත.

(ඡායාරූප අන්තර්ජාලය ඇසුරිනි)

මූලාශ‍්‍ර:

1. අධිකරණ සහ කම්කරු සබඳතා අමාත්‍යාංශය (2015) සම්මත මෙහෙයුම් ක‍්‍රියා පටිපාටිය – තැනැත්තන් වෙළෙඳාමට ලක්වූ වින්දිතයන් හඳුනාගැනීම, ආරක්‍ෂා කිරීම සහ යොමු කිරීම, සංක‍්‍රමණය සඳහා වන ජාත්‍යන්තර සංවිධානය
2. සංක‍්‍රමණය සඳහා වන ජාත්‍යන්තර සංවිධානය (2012) මිනිස් වෙළෙඳාම හඳුනා ගැනීම පිළිබඳ පුහුණු කිරීමේ අත්පොත

කේ ජී නිශානි රණවීර
අපරාධවිද්‍යා හා අපරාධ යුක්ති අධ්‍යයනාංශය