zඅරාබි වසන්තය’ මේ දිනවල බොහෝ දෙනෙකුගේ මුවග රැඳි වචනයකි. ඇතැමුන් මෙහි අර්ථය හරියාකාරව නොදැන සිටීම නිසා හෝ සිය දේශපාලන අදහස් අනුව යමින් අරාබි වසන්තය තවත් එක් අන්තවාදී විප්ලවයක් ලෙස හුවා දැක්වීමට උත්සහ කරන අයුරු දැක ගැනීමට හැකිය. එනමුත් වචනාර්ථයට එහා ගිය පුළුල් අර්ථයක් අරාබි වසන්තයට තිබේ.
අරාබි වසන්තය යන යෙදුම ලෝකයේ මුල් වරට භාවිතා කරනු ලැබ ඇත්තේ මහාචාර්ය මාක් ලින්ච් විසිනි. ඔහු ඇමරිකාවේ ජෝර්ජ් වොෂිංටන් සරසවියේ දේශපාලන විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරයෙකු ලෙස කටයුතු කරන අයෙකි. ඉස්ලාමීය වසන්තය, මුස්ලිම් වසන්තය, අරාබි පිබිදුම වැනි නේක විධ නම් වලින් හැඳින්වූවත් අරාබි වසන්තය යනු හුදෙක් ආගමික දෘෂ්ටිකෝණයක් මත පදනම් වෙමින් ගොඩනැගුණු හුදු අන්තවාදී විප්ලවයක් නොව පාලක පන්තියේ අත්තනෝමතික , දරදඬු පාලනය නිසා පීඩාවට පත් තරුණ ප්‍රජාවගේ නැඟී සිටිමක් බව හඳුනාගත යුතුය. මැද පෙරදිග රටවල සිටි ආඥාදායක පාලකයන් ධූරයෙන් නෙරපා හැරීමට සමාජ මාධ්‍ය උපයෝගී කරගෙන එක් රොක් වුණු තරුණ ප්‍රජාවගේ නායකත්වය ඔස්සේ යමින් මුලු අරාබිකරය පුරාම පැතිරී ගිය ජනතා නැගී සිටිමක් ලෙස අරාබි වසන්තය හඳුන්වාදිය හැකිය.
ටියුනීසියාවේ සිඩ් බවුසිඩ් නම් නගරයේ සිටි මොහොමඩ් බවුසිසි නම් වූ තක්කාලි වෙළෙන්දෙකු හට සිදුවූ අසාධාරණකම් අරාබි වසන්තය බිහිවීමට හා තරුණ නැගී සිටීමට පදනම සකස් වූ බව කියවේ. වීදියේ තක්කාලි විකුණමින් ජීවත් වූ බවුසිසීගෙන් එරට පොලීසිය අසාධාරණ ලෙස අල්ලස් ගැනීමට තැත් කිරීමත්, ඔහු ඊට එරෙහි වීමත් හේතු කරගෙන බවුසිසිට විරුද්ධව අධිකරණයේ නඩු ගොනුකෙරිණි.බවුසිසි කෙතරම් අමානුෂික ලෙස පීඩාවට පත්වීද යත්, තමන් වෙනුවෙන් නීතීඥයෙකු ඉදිරිපත් කිරීමට තරම්වත් අවස්ථාවක් ඔහුට නොලැබුණි. අධිකරණ නියෝගයට අනුව බවුසිසී වැරදිකරු බවට පත්වීමත්, ඉන් ලද මානසික වේදනාවත් හේතුකරගෙන ඔහු ගිනි තබාගෙන සියදිවි නසා ගෙන තිබේ.
මේ සිදුවීම සමාජ මාධ්‍ය හරහා , විශේෂයෙන් ෆේස්බුක් සමාජ මාධ්‍ය හරහා ටියුනීසියානු ජනතාව අතර වේගයෙන් සංසරණය විය. ඒ වන විටත් එරට ජනාධිපති ධුරය දැරූ බෙන් අලී ගේ අසාධාරණ, අයුක්ති සහගත පාලනය හේතුකරගෙන ජනතාව දැඩි ලෙස පීඩාවට පත්ව සිටීම , බවුසිසීගේ මරණය ජනතාව කුපිත කරවන්නට තවදුරටත් සමත් විය. මුලු රටේම ජනතාව වීදි බැස , උද්ඝෝෂණ පවත්වා සිය විරෝධය පළ කිරීමට පටන් ගැනීමත් සමඟ ජනාධිපති බෙන් අලී ඒවා මර්දනය කිරීමට විශාල උත්සාහයක් දරා ඇති මුත් ඔහු සාර්ථක වූයේ නැත. මෙම සටන්, උද්ඝෝෂණ කිසිවෙකුගේ පූර්ව සැලසුමකින් තොරව ගොඩනැගුණක් විනා කිසිවෙකුගේ මග පෙන්වීමකින් ගොඩනැඟි විප්ලවයක් නොවීම මෙහි ඇති විශේෂත්වයයි. මුළු රටේ ම ජනතාව වීදි බැස, පාලකයන්ට විරුද්ධව හඬ නැඟීම හමුවේ ආඥාදායක පාලක බෙන් අලීන්ට සෞදි අරාබියට පලා යන්නට සිදුවිය.
ඉන් ආරම්භ වූ අරාබිකරයේ ජනතාවගේ නැගී සිටීම ටියුනීසියාවේ සිට සෙසු අරාබිකරයේ රටවල් පුරා පැතිර ගියේය. ගල්ෆ් කලාපයේ බොහෝ රටවල සේම යේමනය, ඉරාකය, ලිබියාව වැනි රටවල ජනතාව ද මින් ලද පන්නරය ඔස්සේ සමාජ මාධ්‍ය ඔස්සේ ඒකරාශී වෙමින්, උද්ඝෝෂණ පවත්වමින් ආඥාදායක පාලකයන් පලවා හැරීමට කටයුතු කළේය. තවද මෙකී විප්ලවයන් දෙස බලා සිටි සෙසු අරාබිකරයේ අත්තනෝමතික පාලකයන් තම රාජ්‍ය පාලනයන් පිළිබඳ සැලකිලිමත් වී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලනයක් ගොඩනැඟීමට උත්සුක වන්නට ද පටන් ගති. අදටත් ඇතැම් රටවල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය උදෙසා මෙවැනි විප්ලව සිදුවෙමින් පවතී.
මෙසේ විප්ලවයන්ට හසු වී පාලකයන් ධුරයෙන් පහ කර දැමීමට හේතු වූ අරාබි රටවල පාලනයේ දැකගත හැකි වූ ලක්ෂණ කිහිපයකි.
- ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ නොපැවැත්වීම
- එකම පිරිසක් යළි යළිත් බලයට පැමිණීම
- භාෂණයේ නිදහස නොවීම
- පවුල්වාදය
- මහා පරිමාණ දූෂණ හා අක්‍රමිකතා
- පාලකයන්ට එක් ආකාරයකටත් සාමාන්‍ය මහජනතාවට තවත් ආකාරයකටත් නීතිය ක්‍රියාත්මක වීම
- දැඩි බදු පැනවීම්
මේ ආකාරයේ දැඩි අසහනකාරී සමාජ ක්‍රමයක් අභියස මිනිසුන් එකට එකා වන් ව ඒකරාශි වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙසත්, කිසිම ආකාරයක බාධා පැමිණිය ද සිය සටන අත් නොහැරීමටත්, සටන පාවා නොදීමටත් ජනතාව කටයුතු කළ නිසාවෙන් ඔවුහු අද වසන්තයට හිමි කම් කියති. විශේෂයෙන් සමාජ මාධ්‍ය හරහා එක් වුණු තරුණ ප්‍රජාවගේ මූලිකත්වයෙන් සටන ඉදිරියට ගිය අතර සමාජයේ තැන තැන සිදුවන සමාජ අසාධාරණකම් ඔවුහු ඒ හරහා සමාජ ගත කරන්නට ද උත්සුක විය.පාලනය ගෙන ගිය රජය පිළිබඳ පමණක් නොව සමස්ත රාජ්‍ය යාන්ත්‍රණයේම සිදු වන අසාධාරණකම් ඔවුන් ඒ හරහා සමාජ ගත කරන්නට කටයුතු කළ අතර එම අභිප්‍රේරණයන් ඔස්සේ මෙම සටන් තරුණ ප්‍රජාව පමණක් නියෝජනය කරන සටනක් නොවී බාල මහලු සියල්ලන්ගෙන් ම සැදුම් ලත් ශක්තිමත් අරගලයක් බවට පත්විය.
පාලකයා කෙතරම් ශක්තිමත්, බලාධික අයෙක් වූවත් ඔහු හුදු ජනතා නියෝජිතයෙකු විනා සියල්ල පාලනය කරනු ලබන දෙවි කෙනෙකු නොවන බව ජනතාව විසින් අවබෝධ කරගැනීම ආඥාදායක පාලනයකට තිත තැබීමට මූලික බිජුවට සකස් කරයි. අද වන විට අරාබි වසන්තයට හසුවූ ඇතැම් රටවල දේශපාලනික වශයෙන් අස්ථාවර තත්ත්වයන් ද වේ. කෙසේ වෙතත් අත්තනෝමතික, ජනතා පීඩාකාරී පාලනයන්ගෙන් මිදීමට අරාබිකරයේ රටවල ජනතාවට හැකිවූයේ තනි ව නැඟී සිටීමෙන් නොව සමස්තය ඒකරාශී වීමෙන් පමණක් බව අරාබියේ ඇතිවූ මේ පිබිදීම තුළින් අවබෝධ කර ගත හැකිය. අරාබිකරයට වස්සාන ඍතුවක් කිසි දින උදා නොවුණද මේ මහා අරගල වලින් ලද ජනතා ජයග්‍රහණ ඔවුන් සලකන්නේ සිය වසන්තය ලෙසයි. එය මල් නොපිපෙන වසන්තයක් වන්නේ එබැවිනි.
සඳුනිකා රත්නායක
සහය කථිකාචාර්ය
සිංහල හා ජනසන්නිවේදන අධ්‍යයනාංශය
මූලාශ්‍ර
https://www.history.com/topics/middle-east/arab-spring
https://www.nationalgeographic.com/culture/article/arab-spring-cause
